Sinds december 2015 is een nieuwe wet van kracht tegen huwelijksdwang. ‘Deze wet biedt meer mogelijkheden voor professionals om aangifte te doen bij de politie over een situatie van verdenking van huwelijksdwang’, zegt Hilde Bakker, adviseur en projectleider bij KIS, het Kennisplatform Integratie & Samenleving. Ondanks de nieuwe wet komt huwelijksdwang nog veel voor en zijn het vooral sociale professionals en leerkrachten die signalen daarvan kunnen oppikken.

Cijfers huwelijksdwang

Een recent cijfer over het aantal gevallen van huwelijksdwang is er niet in Nederland. Uit een onderzoek van 2015 zijn zo’n 180 feitelijke gevallen bekend. Aangenomen wordt dat er tussen de 670 en 1900 (!) gevallen van huwelijksdwang per jaar in Nederland voorkomen. Het treft meer vrouwen dan mannen. Huwelijksdwang komt in diverse religieuze en etnische gemeenschappen voor. De slachtoffers zijn vaak jongeren van 16 tot 25 jaar oud en zowel laag- als hoogopgeleid.

Huwelijk terugdraaien

‘Volgens de wet kan bij vermoedens van huwelijksdwang een aanstaand huwelijk geblokkeerd worden, door een van de partners, een familielid, voogd of curator. Ook de Officier van Justitie kan een huwelijk soms blokkeren. En een gedwongen huwelijk zelfs kan op verzoek van een van de echtgenoten door de rechter nietig verklaard worden als dat binnen een half jaar na de huwelijkssluiting gebeurt’, zegt Hilde Bakker. ‘Daarom is het zo belangrijk om tijdig huwelijksdwang te signaleren.’

Gesprek voeren

Voor een goede signalering en preventie is het wel nodig, zegt Bakker, dat professionals meer informatie en training over dit fenomeen krijgen. ‘Dat betekent niet dat alle professional in training moeten, maar wel dat ze weten naar welke ervaren collega ze kunnen doorverwijzen als ze iemand voor zich hebben staan van wie ze vermoeden dat ze in een gedwongen huwelijk terecht is gekomen of dreigt te komen. Je moet ook weten hoe je het gesprek met die jongeren gaat voeren.’

Signalen van huwelijksdwang

De signalen van jongeren die in een gedwongen huwelijk terecht komen, zijn heel verschillend, volgens Bakker. En kunnen bovendien ook op heel andere problemen wijzen. ‘Het gaat bijvoorbeeld om zaken als: veel afwezig zijn op school, niet goed meer leren, ineens andere kleding dragen, steeds gehaald en gebracht worden of heel angstig zijn. Belangrijk is dat professionals daar oog voor hebben, open het gesprek aangaan en vragen stellen zoals “Speelt er iets in jouw familie?” of: “Wie heeft het in jouw familie voor het zeggen?”. Ervaring leert dat jongeren er graag over willen praten, maar uit zichzelf niet gauw doen.

Veilig Thuis

Belangrijk voor professionals om te weten is dat ze altijd bij vermoedens van huwelijksdwang Veilig Thuis kunnen raadplegen voor deskundig advies. ‘Sterker nog’, zegt Hilde Bakker, ‘Huwelijksdwang is een vorm van huiselijk geweld en valt ook onder de meldcode. Professionals zijn verplicht iets te doen als ze signalen oppikken. Een docent of een sociaal professional die goed contact heeft met een jongere, zal ook snel zien als zij of hij in de problemen zit.’

Voorlichting over rechten

Jongeren en jongvolwassenen treft soms ook de druk van de familie of van de ouders voor een gedwongen huwelijk. Het is belangrijk dat leerkrachten en sociaal professional deze jongeren goed voorlichten over hun rechten en mogelijkheden, benadrukt Bakker. ‘Huwelijksdwang is verboden. Verder is het belangrijk om samen te werken met lokale migrantenorganisaties. Zij hebben contact met de gemeenschap, waaronder ook de en de religieuze leiders en kunnen duidelijk maken dat gedwongen huwelijken niet mogen.’

Religieus huwelijk

Dat huwelijksdwang bij wet verboden is, kan voor jongeren een steuntje in de rug zijn, zegt Bakker. ‘Jongeren zullen niet snel aangifte doen tegen hun ouders, maar het kan wel de aanleiding zijn om het gesprek te openen. Ouders zitten vaak ook gevangen in opvattingen van de familie en tradities. De laatste tijd is er onder mensen met een migratieachtergrond veel aandacht voor alleen een religieus huwelijk, zonder dat een burgerlijk huwelijk wordt voltrokken. ‘Een religieus leider die dat doet, is strafbaar. Je moet eerst voor de wet met elkaar trouwen. Er zitten veel haken en ogen aan alleen een religieus huwelijk: kinderen vallen niet onder het gezag van beide ouders, een ‘scheiding’ wordt doorgaans niet erkent in de gemeenschap, je mag dus geen nieuwe relatie aangaan, en er is geen recht op alimentatie of partnerpensioen. Jongeren en ouders overzien deze gevolgen vaak niet.’

Heb je een vermoeden van – dreigende – huwelijksdwang? Neem dan contact op met Veilig Thuis of met het Landelijk Knooppunt Huwelijksdwang en Achterlating. Daar vind je meer informatie.

Zie ook het artikel en de video: https://www.kis.nl/artikel/hoe-herken-en-voorkom-je-huwelijksdwang

En op YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=eoVfBSgpLe0