‘Géén seks voor het huwelijk en daar houdt de seksuele voorlichting tussen ouders en kinderen wel zo’n beetje mee op’, lacht Shewit Ghebreamlak, directeur van BrugZit, een stichting die nieuwkomers op weg helpt in Nederland. Ze heeft zelf een Eritrese achtergrond en weet heel goed hoe groot het taboe op seksualiteit binnen de Eritrese en Ethiopische gemeenschap is. ‘Zeker bij mensen die van het platteland komen. In de steden zijn mensen wel iets opener over seksuele gezondheid.’ Ook de kennis over het eigen lichaam is beperkt.

Voorplanting bovenaan in plaats van seksuele gezondheid

Ouders weten vaak niet hoe ze dit soort onderwerpen met hun kinderen kunnen bespreken en ze vrezen soms de (in hun ogen) vrije Nederlandse normen en waarden. Trouwen en kinderen krijgen, is volgens Ghebreamlak toch voor veel Eritrese en Ethiopische families het ideaalbeeld voor zoon of dochter. ‘Eigenlijk staat vooral voorplanting bovenaan, je ziet daarom dat meisjes vaak al op jonge leeftijd zwanger raken. Dat ze dan nog niet getrouwd zijn, wordt door de familie gezien als een gevolg van de migratie. Zolang de kinderen maar trouwen en settelen.’

Seksuele gezondheid

In de algemene inburgeringstrainingen die BrugZit in allerlei gemeenten aan nieuwkomers geeft, wordt ook aandacht aan seksuele gezondheid besteed. ‘Met gezondheid als de belangrijkste insteek. Het is belangrijk dat deelnemers zich veilig voelen in de groep. Wanneer dit vertrouwen er eenmaal is, kan veel besproken worden. Dan kun je het hebben over seksuele opvoeding en man-vrouwverhoudingen. Wie bepaalt bijvoorbeeld of er kinderen komen? In de Eritrese en Ethiopische cultuur is de man toch het hoofd van de familie en de vrouw de nek.’

Gescheiden groepen

De Nederlandse nogal directe manier van communiceren slaat de plank nog weleens mis. ‘Je moet niet meteen met de deur in huis vallen en meteen over condoomgebruik of homoseksualiteit beginnen. Dan ben je de groep meteen kwijt’, weet Ghebreamlak. Belangrijk is ook dat mannen en vrouwen – zeker in de eerste sessie – in gescheiden groepen aan de slag gaan.

Verkennend onderzoek over seksule gezondheid

Ghebreamlak is blij dat KIS en de Stichting Seksueel Welzijn Nederland met het verkennend onderzoek ‘In gesprek over seksualiteit’ aandacht vragen voor dit thema. De publicatie biedt handvaten aan organisaties en professionals die ouders en jongeren willen ondersteunen in het aangaan van gesprekken over seksualiteit. ‘Ik denk dat het heel goed is om een aparte training hiervoor te ontwikkelen, dat is hard nodig.’

Risico

Sabine Meulenbeld, hulpverlener met expertise op het gebied van seksueel misbruik, grensoverschrijding, trauma en afhankelijkheidsrelaties, is het daar helemaal mee eens en heeft meegewerkt aan het KIS-onderzoek.  Volgens haar moet – al snel na aankomst in Nederland – met jonge vluchtelingen over seksualiteit worden gesproken. ‘We hebben het toch over een kwetsbare groep, met een verhoogd risico om in verkeerde handen te vallen. Het is belangrijk om vroegtijdig aan preventie te doen. We weten dat seksuele autonomie een belangrijke beschermende factor tegen seksueel misbruik is.’

Het gevaar is, stelt ze, dat het thema later niet meer ter sprake komt. ‘Ook niet in de spreekkamer van de huisarts. Over dit onderwerp wordt door veel witte Nederlanders ook liever gezwegen en de handelingsverlegenheid bij professionals is groot. Er valt zeker nog een hele wereld te winnen.’

Voorlichting over seksuele gezondheid belangrijk

Voorlichting aan zowel vrouwen als mannen is belangrijk, benadrukt Meulenbeld. Uit het KIS-onderzoek blijkt dat ook jongens weinig kennis hebben over seksualiteit en vooral internet raadplegen. Het gebruik van Viagra lijkt onder jonge mannen veel voor te komen, ‘vanuit de veronderstelling dat seks draait om een vaginale penetratie’, aldus het rapport.  Meulenbeld: ‘Een hoop leed en grensoverschrijdende gedrag van mannen kan voor een deel voorkomen worden als zij laagdrempelige toegang hebben tot de juiste kennis.’

Cultuurspagaat

Ze benadrukt het belang van cultuursensitief werken. ‘Je moet begrip hebben voor de cultuurspagaat waar jongeren – en hun ouders net zo goed – in zitten. En seksualiteit kun je inderdaad met een omweg, vanuit het gezondheidsperspectief, bespreekbaar maken. Seksuele gezondheid betekent ook positieve seksualiteit. Beleef je geen plezier aan seks? Dan is dat ook niet goed voor je gezondheid. Dat ligt in elkaars verlengde en dat is een belangrijk inzicht om met de groep te delen.’

Aanleiding tot interventies

Zowel Meulenbeld als Ghebreamlak hopen dat het verkennend onderzoek aanleiding is voor goede interventies op dit gebied. Ghebreamlak: ‘Ik hoop echt dat er concreet een training uit komt rollen die breed ingezet kan worden. Met zowel een ervaringsdeskundige als een hulpverlener met expertise op dit thema die samen deze training geven. Dan kun je elkaar heel goed aanvullen. Schaam jij je niet, vragen deelnemers nog wel eens aan mij wanneer ik het over seks heb.’

Wil je meer weten over cultuursensitieve zorg? Bezoek dan het Cultuursensitieve Zorg congres van 17 november 2023.