Wie geen zekerheid heeft’, zegt Monique Kremer, ‘is een gevangene van het heden. Als je maand in maand uit elk dubbeltje moet omdraaien, omdat je niet zeker weet of je rond kunt komen, heb je geen ruimte om plannen te maken voor de toekomst. In plaats daarvan stel je alles uit, van beslissingen over huizen en kinderen tot gedachtes aan een carrièreswitch of nieuwe studie. Het is heel moeilijk voor mensen als ze niet vooruit kunnen kijken.

‘Weg naar voorspelbaar inkomen vol hordes’

Zeker voor jongere mensen is dat een heel zorgwekkende situatie.’ ‘Het probleem is dat de weg naar een voorspelbaar en stabiel inkomen vol hordes staat, aldus Kremer. Een ‘wirwar’, noemt de hoogleraar Actief burgerschap de verzorgingsstaat. Regelingen voor mensen die in onzekerheid leven, zijn vaak ingewikkeld en tegenstrijdig. Voor sociaal werkers ziet ze een taak weggelegd om de wirwar te ontrafelen en een stabiele factor te zijn in de chaos.

Wankele pilaren

‘Bestaansonzekerheid is een relatief nieuwe term’, zegt Kremer, die onderzoek doet naar bestaanszekerheid in de regio Amsterdam. ‘Vroeger spraken we enkel over armoede. Nu komt het steeds vaker voor dat mensen niet in structurele armoede leven, maar toch niet zeker zijn van hun werk en inkomen. Die eerste groep is nog steeds relevant – wie armoede ervaart, heeft ook te maken met bestaansonzekerheid. Maar het probleem is breder. Je kunt ook leven in angst en onzekerheid als je niet onder de armoedegrens zit, maar wel het risico loopt om daar terecht te komen.’

Ook mensen die een baan hebben, zijn niet immuun voor dat risico, benadrukt Kremer. ‘Ook die groep leeft vaker in angst en onzekerheid dan vroeger. Dat komt onder andere door de flexibele arbeidsmarkt. Denk aan mensen die tijdelijk werk hebben, of zzp’ers. Zij kunnen te maken hebben met bestaansonzekerheid zonder dat ze structurele armoede ervaren, puur omdat ze nooit zeker zijn van hun inkomen, of omdat ze het risico lopen om hun werk te verliezen.’

Leven onzekerder geworden

De flexibele arbeidsmarkt is volgens Kremer niet de enige boosdoener. Het leven in het algemeen is onzekerder geworden, stelt zij. ‘De pilaren waar mensen van afhankelijk zijn, zijn wankeler geworden: familie, huwelijk, werk, de verzorgingsstaat. Er is nu veel meer onzekerheid dan vroeger, dat is de grilligheid van het menselijk bestaan. De huidige inflatie en energiecrisis zijn daar ook voorbeelden van.’