Een fluweelzachte stem heeft de 25-jarige Moraya Lopez als ze de woorden zingt: ‘Want ik vraag je niet om perfect te zijn, ik vraag alleen om je eerlijkheid. Ik vraag je om geloof in mij. Is er een toekomst die je ziet voor mij?’  Woorden uit het lied ‘Tijd voor mij’, waarmee Lopez laat horen wat vakmanschap in de jeugdzorg volgens haar betekent.

Eerste uithuisplaatsing als baby

Moraya werd voor het eerst uit huis geplaatst toen ze een baby was van negen maanden oud. Haar jeugd is getekend door de vele verhuizingen binnen de jeugdzorg, waarin haar stem vaak niet werd gehoord. ‘Toen ik eindelijk iemand in mijn leven had bij wie ik me veilig voelde, werd diegene mij ontnomen omdat de stem van mijn moeder zwaarder woog dan die van mij.’ Nu heeft ze een missie: de stem van het kind laten horen.

Dat doet ze door middel van ‘Valse start’. Deze voorstelling is het verlengde van haar gelijknamige muziekalbum, dat 6 jaar geleden uitkwam. Zo begon Moraya met het delen van haar ervaringen en emoties in de jeugdzorg. Ze nodigt hulpverleners uit om hun jongeren mee te nemen naar de voorstelling. ‘En mochten financiën een probleem zijn, dan kun je bij mij aankloppen’, voegt ze daaraan toe*. 

Wat hoop je te bereiken door jouw verhaal te vertellen in deze voorstelling?

‘Ik wil het publiek graag meenemen in hoe het is om onveilig op te groeien. En de bezoekers bewust maken van het intense verdriet wat dat achterlaat bij een kind. Daarnaast hoop ik dat mijn show erkenning en herkenning biedt voor jongeren en mensen die net als ik een onveilige jeugd hebben meegemaakt. Ik wil hen inspireren en laten zien dat je – ondanks een valse start – nog steeds kunt dromen.’ 

In de voorstelling belicht je de gebreken in het Nederlandse zorgsysteem en de strijd om gelukkig te durven zijn. Wat kunnen sociaal professionals leren van jouw ervaringen en hoe kunnen ze beter inspelen op de behoeften van kinderen in moeilijke omstandigheden?

‘Het belang van luisteren is cruciaal, aandacht is goud. Maar soms ben jij als hulpverlener niet de juiste persoon om de binnenwereld van een kind te zien. Daarmee bedoel ik: het kind heeft veel verschillende hulpverleners gehad, dus er is vaak al een bepaalde mate van wantrouwen. Dan is het niet realistisch om te hopen dat jij degene bent bij wie het kind zich veilig voelt. Bovendien moet je als hulpverlener soms keuzes maken waarmee je de vertrouwensband schaadt.

Daarom lijkt het mij een goed idee om als professional een vertrouwenspersoon te faciliteren, iemand die het kind misschien zelf uitkiest. Dan is dat de persoon met wie het kind zijn/haar binnenwereld kan delen. Jij hebt als hulpverlener contact met diegene en kunt vragen: hoe gaat het nu echt met het kind? Wat heeft het kind nodig? Eigenlijk dient zo’n persoon dan als advocaat van het kind, om de echte stem te laten horen. Er bestaat nu al zoiets, de JIM-aanpak, maar dat was er in mijn tijd nog niet.

Onderschat ook de band met de ouders niet. Zelfs als deze volledig uit beeld zijn, blijft dit een thema in het leven van een kind. Er is een chronisch verlangen naar thuis, de plek van oorsprong. Daarop inspelen door het kind te helpen om de situatie beter te begrijpen, kan een enorme boost geven aan de ontwikkeling van het kind. Ook is het essentieel om lichtpuntjes te benadrukken, want er is al zoveel shit in het leven van een kind in de jeugdzorg. Talentontwikkeling stimuleren en ruimte bieden aan de dromen van jongeren, is voor mij essentieel geweest.’

Je benadrukt – naast goed luisteren – het belang van het geven van een stem aan jongeren en kinderen, evenals het inspireren om hun dromen na te jagen. Wat kunnen hulpverleners/sociaal werkers doen om dat te stimuleren?

‘Wees nieuwsgierig naar de dromen van jongeren. Ik heb regelmatig gezien dat oprechte nieuwsgierigheid iets moois laat openbloeien in mensen. Veel jongeren zitten in de jeugdzorg op een plek waar geen oog is voor hun talent. Ik zie dat om me heen en heb dat zelf meegemaakt, want ik zong en schreef altijd liedjes, maar dát stond niet in mijn dossier.’ 

Hoe heeft een sociaal werker/jeugdzorgwerker jou geholpen met het uiten van je stem?

‘Door mijn pleegouders, Henk en Liesbeth in Hoenderloo, werden mijn dromen echt gezien. Ik wilde bijvoorbeeld een reis naar Amerika maken, maar geld was er niet. Zij hielpen me toen door allerlei acties op te zetten, zoals oliebollen bakken, om geld in te zamelen voor die reis. En Masha van Professional vanuit je Hart heeft ook veel voor me betekend. Maar zij is niet vanuit de jeugdhulpverleners-rol bij mij gekomen. Zij heeft altijd geloofd in mijn muziek, meer dan ikzelf. Door haar steun heb ik een boost gekregen. Iedereen heeft iemand nodig die in hem/haar gelooft.’ 

Je hebt zelf een valse start gehad. Wat vind je daaraan het moeilijkst, of raakt jou het meest?

‘Het moeilijkste van een valse start is dat het me blijft achtervolgen. De twijfel in mezelf, het gevoel van niet goed genoeg zijn. Ik weet niet wat ‘normaal’ is. Ik heb nergens een fundament. Ik zeg altijd: ik dobberde op zee, en ik had geluk als ik ergens mocht aanmeren. En zo voelt het ergens nog steeds. Ik ben in totaal vijftien keer verhuisd. Dat was elke keer een bevestiging dat ik daar niet kon blijven, omdat ik niet goed genoeg was, niet genoeg om geliefd te zijn. Dat is een heel naar zelfbeeld. In therapie zei iemand pas tegen mij: je hebt een ontwricht zelfbeeld. Dat vond ik een mooie uitdrukking, want mijn beeld van mezelf is ontwricht, niet-gefundeerd, niet gebaseerd op waarheid.’

In NRC zeg je: ‘Aan de buitenkant was ik vrolijk, dat wilde ik vasthouden, maar vanbinnen was ik gebroken’. Komt jouw buitenkant nu meer overeen met je binnenkant, en wat heeft jou daarbij geholpen?

‘Vroeger wilde ik vrolijk zijn gewoonweg omdat ik plezier wilde hebben, er was al zoveel shit. Dat wilde ik niet voor de buitenwereld, maar voor mezelf. Op een gegeven moment sterft dat verlangen een beetje af. Want het kost veel energie om constant op zoek te gaan naar lichtpuntjes als het leven donker blijft.

Nu durf ik erkenning te geven aan mijn gevoelens en mezelf de tijd te geven om ze te ervaren. Het is oké om verdrietig te zijn, het is oké om blij te zijn. Het is oké om mens te zijn. Wat me daarbij geholpen heeft, is om hulp te vragen en er eerlijk over te zijn hoe ik me voel. Dat vind ik nog steeds heel lastig, hoor. Want je ziet aan mijn buitenkant niet altijd hoe ik me echt voel, en dat is ook een beetje wie ik ben, denk ik.’ 

Heb je nog een concreet advies aan sociaal werkers en hulpverleners die dagelijks werken met kinderen en jongeren die een vergelijkbare achtergrond hebben?

‘Kunnen we alsjeblieft meer focussen op talentontwikkeling? En ook belangrijk: help jongeren met hun grenzen aangeven, te leren luisteren naar hun behoeften, in plaats van die altijd wegdrukken. En vraag af en toe eens: mis je je moeder soms? ‘Ja, tuurlijk mis ik haar en eigenlijk wil ik naar huis. En als ik eraan denk moet ik huilen en dan heb ik behoefte aan een knuffel’, had ik dan gezegd. Dat gemis is er. En het is het verdriet dat bij iedere jongere in de jeugdzorg speelt. Het is goed als dat gezien wordt en geuit. Als je onveilig opgroeit en zulke sterke emoties voelt, weet je nog niet hoe je jezelf/dat systeem weer rustig moet krijgen. Daarvoor heb je als kind volwassenen/professionals nodig, die kunnen troosten en zeggen: het komt goed, je doet het goed.’ 

Een lied voor professionals

Moraya heeft een nummer geschreven, speciaal voor professionals, dat heet: Het Verschil. Ook al heeft ze veel ideeën voor hoe het beter kan, laat ze weten: ‘Weet dat jij het verschil al maakt in het leven van jongeren en dat de kleinste dingen grote impact kunnen hebben. Ga terug naar de eenvoud.’ 

‘Hee, wat fijn dat je luistert. Bij jou heb ik veiligheid gevonden. In jouw armen begon het helen van mijn wonden. […] Jouw tijd was geen verloren tijd, want jij maakte het verschil voor mij. Hetgeen wat je hebt beloofd, heb jij vertaald in daden. […] Jij maakte het verschil, bedankt, ik had je nodig.’ 

Zondag 25 februari, om 16:00 begint de voorstelling Valse Start in De Kleine Komedie. Tickets vind je hier.
*mail morayadh@gmail.com, mocht je er financieel niet uitkomen. Ze wil graag kijken wat ze voor je kan betekenen.