Movisie deelt zijn bevindingen in de publicatie ” Wij in de Wijk 2: werken aan sociale samenhang in buurten en wijken“. Een vervolgpublicatie, zoals de naam al doet vermoeden. Eerder dit jaar (vlak voor de coronacrisis) werd de eerste editie van “Wij in de Wijk” namelijk al gepubliceerd. Lou Repetur, programmaleider Sociale Basis bij Movisie: ‘Wat werkt wel en niet bij het versterken van sociale cohesie in buurten en wijken? Om daarachter te komen, is een momentopname niet genoeg. Vervolgonderzoek was daarom een logische keuze.’ Het volgende onderzoek staat ook al op de planning: dit jaar bezoekt het kennisinstituut negen buurtinitiatieven, voor de publicatie van “Wij in de Wijk deel 3”.

Sociale cohesie betekenis

Sociale cohesie is simpelweg een ontzettend belangrijk onderwerp, dat gedegen onderzoek verdient, stelt Repetur. ‘Sociale cohesie gaat om zaken als sociale steun, wederkerigheid, wederzijds respect en de verbondenheid binnen en tussen groepen. In een individualistische maatschappij als de onze blijven dergelijke onderwerpen te vaak onderbelicht. Daar willen we verandering in brengen.’

‘Door het onderwerp gestructureerd te verkennen, hopen we de body of knowledge over sociale cohesie te vergroten’, vervolgt ze. ‘Maar belangrijker nog: we hopen een positieve bijdrage te leveren aan gemeenschapsvorming in Nederland. Het is de hoogste tijd voor iets meer wij en iets minder ik.’

Sociale cohesie in coronatijden

Movisie onderzocht het onderwerp dit keer tijdens een bijzondere periode: de coronacrisis. Dat zorgde voor veel nieuwe inzichten. Tegelijkertijd werden veel conclusies van “Wij in de Wijk 1” juist bevestigd en versterkt. ‘De coronacrisis onderstreept dat sociale samenhang cruciaal is voor het welbevinden van buurt- en wijkbewoners’, aldus Repetur. ‘We merkten bijvoorbeeld dat mensen met een sterk netwerk in de wijk veel minder last hadden van de lockdowns en beperkende maatregelen.’

Discoavond

De coronacrisis liet daarnaast zien dat we kleine, laagdrempelige ontmoetingen moeten koesteren, vervolgt ze: ‘Van de korte ontmoeting in het park tot een gesprekje bij de hondenuitlaatplek. Iets kleins als een discoavond voor jongeren organiseren (in de zomermaanden, toen dat mocht, red.), kan daarnaast ook veel positieve impact hebben. Het brengt groepen jongeren bij elkaar die voorheen geen contact met elkaar hadden en daar kunnen nieuwe sociale contacten en initiatieven uit voortvloeien. Zo gemakkelijk kan het zijn.’

Houd het klein

Dit was ook meteen een belangrijke les die Movisie trok: hou het klein, behapbaar en vrijblijvend. ‘Een doel als ‘mensen móéten elkaar ontmoeten’ is vaag en moeilijk’, aldus Repetur. ‘Maar het organiseren van een discoavond, waar jongeren vrijblijvend welkom zijn, is hartstikke haalbaar.’ Movisie trok in totaal zeven lessen uit de bezoeken die het bracht aan zeven buurtinitiatieven in Nederland. We zetten de belangrijkste op een rij.

Accommodaties en buitenruimtes

Wij in de Wijk 2 bevestigde dat accommodaties en buitenruimtes onmisbaar zijn voor het creëren van sociale verbinding in de wijk. ‘Buurtcentrum Waterkracht in Zutphen, waar bewoners voor allerlei zaken terecht kunnen, laat dat bijvoorbeeld zien’, zegt Repetur. ‘Het is wel belangrijk dat dergelijke accommodaties toegankelijk zijn voor iedereen, dus ook (en misschien wel juist) voor de meest kwetsbare wijkbewoners.’

Ontmoetingsplekken

Ook buitenplekken, zoals pleinen, parken, buurttuinen en uitlaatplekken, zijn essentieel. Zeker in coronatijden. Er ligt een belangrijke taak voor gemeenten om deze ontmoetingsplekken optimaal te benutten, stelt Repetur: ‘Denk na over de sociale functie die een plein of park kan vervullen en richt ze zo in dat ze sociaal contact bevorderen. Dat hoeft niet moeilijk te zijn; een zitbankje bij een uitlaatplek kan al een groot verschil maken.’

Balans online en offline

De coronacrisis gaf een enorme impuls aan onlineactiviteiten, concludeert Movisie. In Amsterdam-Zuid zorgde buurtinitiatief BUUV er bijvoorbeeld voor dat inwoners online een wandelmaatje konden vinden. Of iemand die voor hen de boodschappen wilde doen. Geweldig natuurlijk, zegt Repetur, maar daar ligt ook een gevaar op de loer: ‘Er zijn veel Nederlanders (en dat zijn vaak de meest kwetsbare) die maar weinig computervaardigheden bezitten. Die dreigen op deze manier buiten de boot te vallen. Zorg dus voor een goede balans tussen online en offline activiteiten. Blijf inzetten op fysiek contact.’

Buurtbewoner en sociaal werker

Inwoners spelen een onmisbare rol als de oren en ogen van een wijk of buurt, blijkt daarnaast uit de verkenning van Movisie. Tegelijkertijd kan een wijk niet zonder een sociaal professional, die weet wie écht hulp nodig heeft en zorgt ervoor dat diegene niet vergeten wordt. ‘Als je het over sociale samenhang en groepsvorming hebt, heb je het automatisch ook over uitsluiting’, zegt Repetur. ‘Elke wijk kent wel mensen die uitgesloten worden of zichzelf uitsluiten. Dat is niet erg en hoort er zelfs bij, maar juist daarom is een sociaal werker zo belangrijk. Die vult de blinde vlek op die wellicht bij buurtbewoners bestaat.’

Sociale cohesie: werk aan de winkel

Overkoepelend laat Wij in de Wijk 2 zien dat bottom-up activiteiten rondom gemeenschapszin aan een grote opmars bezig zijn, besluit Repetur. Tegelijkertijd blijft er nog veel werk te verzetten. Daarbij heeft iedereen een rol te vervullen, zegt ze: ‘Beleidsmakers hebben bijvoorbeeld de belangrijke taak om de juiste randvoorwaarden voor sociale cohesie te scheppen, zoals het creëren van ontmoetingsplekken. Sociaal werkers moeten er op hun beurt voor zorgen dat iedereen gehoord wordt. En aan bewoners de taak om steeds meer een leidende rol pakken. Zoek elkaar dus op en kom met ideeën. Bestaande buurtinitiatieven laten zien dat het loont. Door met sociale cohesie aan de slag te gaan, verhoog je de kwaliteit van leven in de wijk.’

Benieuwd naar alle zeven lessen die Movisie trok? De volledige publicatie ‘Wij in de Wijk 2: werken aan sociale samenhang in buurten en wijken’ is hier te downloaden.