Niels Mulder is hoogleraar Openbare Geestelijke Gezondheidszorg bij het Erasmus MC. Hij houdt een warm pleidooi voor het belang van bemoeizorg. ‘Er is altijd een groep cliënten met wie er veel aan de hand is, maar die zelf niet vindt dat er iets met ze aan de hand is. Denk aan cliënten die zichzelf verwaarlozen, hun omgeving verwaarlozen, psychiatrische problemen hebben of die overlast veroorzaken maar zelf niet vinden dat er iets aan de hand is. Vanuit de hulpverlening moet je de mogelijkheid hebben op die mensen af te gaan en te kijken wat er aan de hand is. Bijvoorbeeld om te voorkomen dat een situatie uit de hand loopt.’

Zorgvuldige zorgzoeker

Stap je als hulpverlener op zo’n cliënt, of zorgmijder, af, is het belangrijkste wat je moet doen contact maken. ‘Realiseer je dat een zorgmijder in feite een zorgvuldige zorgzoeker is. Op het eerste gezicht lijkt iemand misschien zorg te mijden omdat hij niet op afspraken komt, zelf vindt dat er psychisch niets aan de hand is of niet naar de huisarts wil, maar als je met zo iemand in gesprek gaat, wil diegene vaak wel een bepaald type hulp, zoals praktische hulp. Denk aan het helpen met de afwas, of iemand die eens een kop koffie komt drinken.’ Mulder drukt professionals op het hart vooral goed te luisteren naar het verhaal dat de cliënt vertelt. ‘In eerste instantie doet het er helemaal niet zo veel toe wát die persoon vertelt, maar door erop in te haken ontstaat er een gesprek, kom je erachter wat iemand wél wil, bouw je een vertrouwensrelatie op en heb je een basis om verder te gaan.’

Korte termijnvisie

Maar zo’n vertrouwensrelatie opbouwen zodat je uiteindelijk te horen krijgt wat iemand nodig heeft of hoe je iemand ondersteuning kunt bieden, kost tijd. En hulpverleningstrajecten zijn tegenwoordig vaak gebonden aan een vast aantal uren of gesprekken. Hoe valt dat te rijmen met bemoeizorg? Mulder: ‘Het is echt een korte termijnvisie om te denken in een maximumduur van een traject. Bij bemoeizorg gaat dat niet op omdat een traject nu eenmaal langer duurt. Het kost tijd omdat je naar mensen toe moet, misschien soms voor een dichte deur staat, je wellicht eerst brievenbuscontact opbouwt en ga zo maar door. Maar je ziet dat in zeker tachtig procent van de gevallen die tijdsinvestering wel iets oplevert, dat er een relatie wordt opgebouwd van waaruit je verder komt. Dat investeren in de voorkant, dat proberen om echt contact te maken, betaalt zich dus terug. Niet in de laatste plaats financieel omdat wanneer je geen bemoeizorg toepast, de problemen van deze mensen vaak groter worden en het uiteindelijk dus nog meer tijd, en geld, kost om ze op te lossen.’

Bemoeizorg is reguliere zorg

Moet er dan iets veranderd worden in de visie op het sociaal domein? Ja, vindt Mulder. Trajecten moeten worden bekeken over een langere termijn. Niet over een jaar of zelfs nog korter. ‘En bemoeizorg zou gewoon reguliere zorg moeten zijn. De voorzieningen moeten professionals in staat stellen om daadwerkelijk naar mensen toe te gaan als ze signalen krijgen dat er iets aan de hand is. Dat is gewoon normale zorg.’