De gemeente krijgt met die drie nieuwe wetten (de Participatiewet, de Jeugdwet en de nieuwe Wmo) heel wat op haar bordje, dat realiseert Marjet van Houten zich wel. Sommige gemeenten hebben in de voorbereiding prachtige visies ontwikkeld over participatie, zo heeft ze gezien. Anderen hebben meer praktische aanpassingen gedaan.  Maar echt veel innovatie bij de inkoop van gemeenten heeft de adviseur Participatie nog niet gezien. ‘Veel gemeenten zorgen ervoor dat hun klanten met lopende zorg en dagbesteding niet zonder komen te zitten. Dat is heel mooi, maar het is niet de nieuwe manier van werken die we voor ogen hebben.’

Innovatie

Moeten we die innovatie wel van de gemeenten verwachten? ‘De gemeenten zullen niet altijd de motor zijn achter de participatie’, denkt Van Houten.  ‘Maar, ze kunnen wel de ruimte geven om participatie zo goed mogelijk te ontwikkelen. Belangrijk is dat  zorg en welzijnsorganisaties en cliënten zelf aangeven wat ze willen. Daartoe zou ik haast willen oproepen. Je hebt nu de kans! Laat de gemeenten zien wat je nodig hebt, anders blijf je zitten met die vastgetimmerde arrangementen die we al hadden.’

Garantiebanen

Want, ook al is er veel terechte aandacht voor die 125.000 garantiebanen. Er zijn nog  zo’n 300.000 tot 400.000 mensen die wel graag mee willen doen, maar die nog niet aan het werk kunnen . ‘Voor deze groep ligt er een heel terrein braak’, zo schetst ze de mogelijkheden.

Goed voorbeeld

Het gaat op veel plekken ook erg goed, weet Van Houten. Een mooi voorbeeld van het kunnen meedoen, is de bedrijfskantine van de Reclassering in Rotterdam. Daar begeleiden twee professionals van Philadelphia zo’n 14 jongeren met een verstandelijke of psychiatrische beperking. ‘Zij kwamen eerst met een busje naar hun werk, want zo gingen ze ook altijd naar school. Er werd nooit gekeken naar de ontwikkelingsmogelijkheden. Inmiddels komen de jongeren zelf met het openbaar vervoer naar het werk en doen ze ook zelf de boodschappen. In het begin ging het om dagbesteding, de jongeren bezig houden. Maar het project heeft hen uiteindelijk veel zelfstandiger gemaakt. Ze kijken naar: wat kan je nou echt zelf?  En ze zien voor iedereen een plek in de maatschappij.’

Gezond

Innovatie moet je zoeken in het verbinden van levensdomeinen, vindt Van Houten. Zingeving, ontmoeting en invulling van het leven maken dat iemand gezond blijft en kan meedoen. Er zijn sterke aanwijzingen dat meedoen en onderdeel uitmaken van een verband bijdragen aan de gezondheid, weet ze. ‘Daarom is investeren in participatie zo belangrijk.’

We moeten steeds meer zorgen, meer vrijwilligerswerk doen, meer participeren en meer werken. Dat vraagt om een nieuwe verdeling tussen huishouden, werk, zorgen en inzet voor de samenleving. Voor iedereen. En dat wordt een grote uitdaging. Hoe gaan we zorg, werk en privé verdelen?

Veerkracht

Wat er dan beter kan? ‘Je ziet dat gemeenten graag controle willen houden en de risico’s willen beheersen. Vooral als het gaat om budgetten. Maar ze zouden zich eigenlijk meer moeten richten op veerkracht. Dat we iets kunnen bereiken met vallen en opstaan en dat daarvoor ook ruimte is. Nu wordt nog veel bij de burger neergelegd. Eigen kracht, is het pleidooi. Maar als je wil dat mensen gaan bewegen moet je dat zelf ook doen. Niet alleen gemeenten, maar ook de zorg- en welzijnsinstellingen. Ga werken aan innovatie!’

Eigen bijdrage

In de beleidsnota’s staan geweldige dingen over eigen regie en eigen kracht, vindt Van Houten. ‘Maar op het pad er naartoe krijgen burgers maar het minimale aangereikt. Ze krijgen brieven waarin staat dat ze rekening moeten houden met een hogere eigen bijdrage. Maar ik heb nog nergens een grote campagne gezien die over het recht op onafhankelijke cliëntondersteuning gaat. Dat is het best bewaarde geheim van Nederland.’

Investeren

Voor de meest kwetsbare mensen is het regelen van zorg heel lastig. Met deze cliëntondersteuning, waar iedereen recht op heeft, zijn ze beter in staat om die eigen kracht aan te boren, daarvan is Van Houten overtuigd. ‘Als je dát als overheid wil, dan moet je die middelen ook aanreiken.’ Waarom gemeenten dat niet actief doen? ‘Het zal geld kosten, denk ik. Maar als dat is wat we met z’n allen willen, moet je ook investeren.’