‘In het huidige politieke landschap ligt de nadruk op de participatiesamenleving,’ zegt Van den Bos. Minister Plasterk van Binnenlandse Zaken heeft bijvoorbeeld een nota opgesteld om maatschappelijk initiatief en sociaal ondernemerschap te stimuleren: de doe-democratie. ‘Maar er is hierbij geen handreiking  aan gemeenten gegeven, hoe je dat op lokaal niveau doet,’ zegt de onderzoeker.

Goedkoop

Volgens de Van den Bos kan een overheid vier doelen hebben om vrijwilligerswerk te stimuleren: het goedkoper laten uitvoeren van activiteiten (instrumenteel doel), het beïnvloeden van beleid (democratisch doel), maatschappelijke participatie van burgers bevorderen (economisch doel) en het bevorderen van zelforganiserende gemeenschappen (sociale cohesie).

Participatie

De overheid wil volgens Van den Bos een zelforganiserende gemeenschap bereiken, maar neemt hier nog niet de juiste maatregelen voor. ‘Een zelforganiserende gemeenschap is een typisch voorbeeld van de participatiesamenleving,’ legt hij uit. ‘Daarbij draait het erom dat mensen in hun omgeving zo veel mogelijk zaken met én voor elkaar regelen. Maar dat is in Nederland nu niet het geval.’

Wmo

Van den Bos ziet bij de overheid  geen investeringen in zo’n zelforganiserende gemeenschap. ‘De overheid zet vrijwilligerswerk vooral als instrument in. Als je kijkt naar de oorspronkelijke bedoeling van de Wmo gaat het over het realiseren van een participatiesamenleving. Maar in de praktijk dan concentreert de Wmo zich vooral op vrijwilligers inzetten in de zorg. Voor Nederland is op dit moment het belangrijkste dat de zorgkosten omlaag gaan.’ Volgens Van den Bos moet het accent echter liggen op hoe iedere burger mee kan doen.

Het overheidsbeleid staat bol van teksten over de participatiemaatschappij en meer zorg voor elkaar. Het wordt als dé oplossing gezien om de bezuinigingen in de thuiszorg op te vangen. Maar er is veel te weinig geïnvesteerd in vernieuwing van de vrijwillige zorg, stelt Patrick Anthonissen, medeoprichter van Zorgvoorelkaar.com. Lees hier meer >>

Natuurlijke manier

Nu sluiten we veel vrijwilligers uit, omdat niet iedereen zich aangesproken voelt om iets in de zorg te doen. ‘Vrijwilligers moeten juist de mogelijkheid krijgen om zaken die zij belangrijk vinden aan te pakken. Dit brengt op een natuurlijke manier teweeg dat mensen naar elkaar omkijken’, aldus de onderzoeker.

Vrijwilligerswerk

Een van de redenen waarom de overheid te weinig de participatiesamenleving stimuleert, komt doordat het UWV met wetgeving uit 1998 werkt, meent de onderzoeker.  Deze wetgeving biedt werkzoekenden nauwelijks ruimte om vrijwilligerswerk te doen. ‘Het is een groot schandaal dat mensen met een uitkering geen toestemming krijgen om werkzaamheden uit te voeren, die al jaren als regulier vrijwilligerswerk worden beschouwd.’  Deze regelgeving moet volgens de onderzoeker zo snel mogelijk worden aangepast.

Vrijwilligerscentrales

Volgens Van den Bos zijn vrijwilligerscentrales van essentieel belang om de participatiesamenleving te bevorderen. Op het moment benutten gemeenten de functie van vrijwilligerscentrales onvoldoende, vindt hij. ‘Vrijwilligerscentrales kunnen activiteiten zoeken waar de talenten en betrokkenheid van burgers goed tot hun recht komen,’ zegt de onderzoeker. ‘Zij zijn een spin in het web van maatschappelijke organisaties. Helaas ontbreekt het bij steeds meer vrijwilligerscentrales aan voldoende financiële middelen en mankracht.’ Op het moment worden volgens Van den Bos regelmatig vrijwilligerscentrales wegbezuinigd. ‘Wat deze organisaties nodig hebben is meer continuïteit in de vorm van betaalde mankrachten.’

Cees van den Bos promoveerde in maart met zijn onderzoek ‘Using Volunteering Infrastructure to build civil society’. Met dit onderzoek onderzocht hij de motieven van overheden in acht verschillende landen om vrijwilligerswerk te stimuleren met behulp van vrijwilligerscentrales. Sinds 1977 staat Van den Bos aan het hoofd van Vrijwillige Inzet Arnhem.