Groeiende wachtlijsten, kinderen die maanden op hulp moeten wachten en een groot tekort aan medewerkers omdat professionals omvallen of de sector verlaten door een ongezond hoge werkdruk. De situatie in de jeugdzorg loopt uit de hand. Het moet anders, maar er zijn flinke tekorten. Dus er moet geld bij, veel geld. In mei beloofde het kabinet met een richtlijn te komen waarmee gemeenten een meerjarenplan kunnen maken voor hun jeugdhulpbudgetten. Vorige week werd deze richtlijn gedeeld met de VNG, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. De inhoud: voor de jaren 2019, 2020 en 2021 stelt het kabinet respectievelijk 420 miljoen euro, 300 miljoen euro en 300 miljoen euro voor de jeugdzorg beschikbaar.
Tekorten
Iedereen tevreden dus? Zeker niet, zegt Maaike van der Aar, bestuurder FNV Zorg en Welzijn. Volgens haar komt de jeugdzorg 750 miljoen euro tekort. ‘Dan gaat het om wat er bezuinigd is – 450 miljoen – en een zorgtoename van zeven procent, wat neerkomt op 300 miljoen. En eigenlijk is die zorgtoename zelfs twaalf procent. Die tekorten moeten worden aangevuld om de rust in de sector terug te brengen zodat er ruimte komt voor broodnodige veranderingen. Daarnaast moet er 200 miljoen euro bij loon, werkdrukmaatregelen, scholing en handelingen om gezond ouder te worden. Én om de leegloop van personeel tegen te gaan.’
Geoormerkt geld
In april stuurde FNV Zorg en Welzijn een ultimatum naar minister Hugo de Jonge: hij moest 750 miljoen euro, geoormerkt, beschikbaar stellen om de tekorten te compenseren. ‘Als het algemeen en geen geoormerkt geld is, weet je niet waar het blijft. Wij pleiten dus voor geoormerkte bedragen die alleen bestemd zijn voor jeugdzorg.’ Verder eiste FNV in dat ultimatum een eenmalige investering van 200 miljoen euro. Dat bedrag moest direct worden gestort aan werkgevers en werknemers. Plus: als de minister niet voor 1 juni 2019 akkoord zou gaan met de eisen van de jeugdzorgwerkers, dan zouden er acties volgen. Toch kwam er uit de onderhandeling van de VNG en het Rijk ‘slechts’ 420 miljoen beschikbaar voor 2019. Voor werknemers kwam er niets.
Zwembad dicht
Wat nu kan, is dat gemeenten, doordat ze moeten voldoen aan de verplichtingen van de Jeugdwet, andere dingen gaan verwaarlozen. ‘Dan moet het zwembad dicht of worden lantaarnpalen niet vervangen. Dat wil je natuurlijk ook niet, dat de tekorten op andere vlakken oplopen omwille van de tekorten in de jeugdhulp.’ Van der Aar is bang dat het geld zal verdwijnen in de tekorten van de gemeenten.
Trap op, trap af
De bestuurder van FNV Zorg en Welzijn is zwaar teleurgesteld. ‘Het geld ís er gewoon. Het is een politieke keuze om niet voldoende in jeugdzorg te investeren. In 2018 is er twaalf miljard euro blijven liggen op de plank bij het Rijk, en in 2019 tot nu toe al vijf miljard.’ Uit de meicirculaire van het rijk blijkt nu dat, door het trap op, trap af-systeem, van de twee keer 300 miljoen euro voor 2020/2021 niets overblijft. ‘Als je twaalf miljard en vijf miljard niet uitgeeft, wat is dan die 750 miljoen die wij vragen? Het gaat hier om medewerkers in nood en kwetsbare kinderen, zij verdienen het dat we de jeugdzorg verbeteren. Het verbaast me eigenlijk dat het uitzonderlijk stil is. Waarom staat Nederland niet in brand wat betreft de keuzes van het gemeenschapsgeld?’
Bizarre constructie
De nieuwe richtlijn vindt Van der Aar ‘te bizar voor woorden’. ‘Hiermee doen we op papier alsof het allemaal koek en ei is en er geen tekorten zijn. Maar dat is niet de realiteit. Er staat in dat gemeenten mogen doen alsof die twee keer 300 miljoen ook over de periode 2023/2024 gaat. De minister zegt: ik ga nog onderzoeken of dat bedrag structureel moet zijn. Maar voor hij consequenties kan verbinden aan dat onderzoek, is zijn regeringsperiode al voorbij. Hij regeert hiermee over zijn graf, zonder harde garanties te kunnen geven. Het lijkt erop dat deze constructie wordt ingezet omwille van het hebben van een sluitende begroting. Dat schijnt legaal te zijn, maar hiermee is de jeugdhulp echt niet geholpen. Niemand kan straks meer achterhalen hoe alle geldstromen lopen, want het zijn allemaal algemene middelen.’
Niet oké
Van der Aar is bang dat ruim 350 gemeenten nu boekhoudtrucs moeten gaan uithalen. Hoe moeten toekomstige ministers, gemeenten, werkgevers hier nog realistisch beleid op kunnen maken? ‘Jeugdzorgwerkers moeten ondertussen wel werken met de tekorten in de realiteit. Die straks dus niet meer te achterhalen zijn. Dat gaat nu al niet meer. Het is niet oké als de minister hiermee wegkomt. Ik hoop zo dat de provincies als toezichthouder hier niet in meegaan.’
Staken
FNV voert al tweeënhalf jaar actie tegen het jeugdzorgbeleid van het kabinet. Van der Aar: ‘Aan de buitenkant lijkt wat de minister doet heel wat: actieplannen, werkbezoeken. Maar wat gebeurt er werkelijk? ‘“We zijn met niks zo druk als met de jeugdzorg afgelopen jaar”, zegt de minister. Maar dat zien we helemaal niet. Of hij moet met iets bezig zijn waar de sector niet om vraagt.’ FNV heeft op maandag 2 september een nieuwe staking gepland. Van der Aar verwacht dat duizenden jeugdzorgwerkers gehoor gaan geven aan de stakingsoproep.
