Door Alexandra Sweers – Dit concludeert het Kennispunt Rechten van de Universiteit Utrecht in zijn onderzoek naar de vraag wanneer een gezinsvoogd strafrechtelijk aansprakelijk is voor dood door schuld.

Savanna
De aanleiding voor dit onderzoek is de zaak Savanna. In 2004 wordt deze peuter op gruwelijke wijze om het leven gebracht door haar moeder en de partner van haar moeder. Het gezin is dan geruime tijd bekend in het hulpverleningscircuit en Savanna heeft ook een gezinsvoogd toegewezen gekregen. Na een verhitte discussie over waarom hulp is uitgebleven, wordt deze gezinsvoogd in 2006 door het OM vervolgd voor onder meer dood door schuld.

Uitspraak
De rechter oordeelt uiteindelijk dat de gezinsvoogd in de zaak Savanna haar functie niet op juiste wijze heeft uitgevoerd, maar acht de gezinsvoogd echter niet schuldig aan de dood dan wel zeer zwaar lichamelijk letsel van de peuter.

Oordeel
Onderzoekster Zarinka Berkouwer benadrukt in haar scriptie ‘Mea Culpa?’ dat ‘het onderzoek niet tot doel heeft een oordeel te vellen over het handelen van de gezinsvoogd in deze zaak. Hoewel het trekken van enkele conclusies onvermijdelijk is, gaat het om de verkenning naar de strafrechtelijke aansprakelijkheid van de gezinsvoogd voor dood door schuld’.

Beschermen
Juridisch gezien heeft de gezinsvoogd een zogenoemde voorzienbare zorgplicht. Deze plicht dwingt de gezinsvoogd als het ware tot het zien aankomen van bedreigingen tegen het kind en zo te handelen om die bedreigingen te voorkomen. Berkouwer wijst op de wettelijke plicht die op de gezinsvoogd rust om het leven en de lichamelijke integriteit van het kind te beschermen voor letsel en zelfs de dood.

Bijzondere positie
Daarnaast bestaat er een wettelijke druk om het kind, indien mogelijk bij de ouders te laten wonen. Dit betekent dat een gezinsvoogd risico’s moet nemen. ‘De gezinsvoogd dient hierin een zeer zorgvuldige belangenafweging te maken’, aldus de onderzoekster. Om te bepalen hoe ver die zorgplicht moet gaan, wijst Berkouwer met name op de bijzondere positie en de bevoegdheden van de gezinsvoogd. Bij het nemen van risico’s mag van een gezinsvoogd meer voorzichtigheid worden verwacht dan van de gemiddelde mens (Garantenstellung).

Werkcondities
In de scriptie besteedt de onderzoekster ook aandacht aan de problematiek binnen de jeugdzorg zoals de bezuinigingen en de daarmee samenhangende beroerde werkcondities. Zo is het juridisch erg lastig aan te tonen dat deze problemen voor psychische overmacht hebben gezorgd.

Standvastigheid
‘Onder meer de Garantenstellung brengt met zich mee dat van de gezinsvoogd een bepaalde mate van standvastigheid mag verwacht worden en dat zij adequaat reageert in de situaties waarmee zij wordt geconfronteerd. Indien zij daar niet toe in staat is, behoort zij zichzelf niet in een dergelijke situatie te begeven’, aldus Berkouwer.