Het inspiratieboekje Eenzaamheid bij vrijwilligers biedt tips, handvatten en adviezen voor vrijwilligerscoördinatoren om eenzaamheid te signaleren en hiermee om te gaan. Michaëla Merkus, senior-adviseur Participatie en actief burgerschap bij Movisie: ‘Vrijwilligersorganisaties hoeven de eenzaamheid onder hun vrijwilligers niet op te lossen, maar we willen ze ervan bewust maken dat eenzaamheid ook voorkomt onder vrijwilligers. Als je je bezighoudt met kwetsbare mensen, wees dan ook alert op de kwetsbaarheid van je eigen vrijwilligers.’
Bestrijding eenzaamheid
Waarom is het zo belangrijk dat vrijwilligersorganisaties oog hebben voor eenzaamheid onder hun vrijwilligers? Merkus: ‘Onderzoek wijst uit dat vrijwilligerswerk echt helpt bij de bestrijding van eenzaamheid.’ TNS NIPO en Coalitie erbij trokken na onderzoek bijvoorbeeld de volgende conclusies:
- Teleurstellingen komen bij vrijwilligers die eenzaam zijn, harder aan. Een negatieve ervaring of vrijwilligerswerk dat niet aan hun verwachtingen voldoet, maakt dat ze er sneller mee stoppen of het moeilijker vinden om weer als vrijwilliger te beginnen.
- Een op de drie vrijwilligers die eenzaam is, voelt zich minder eenzaam door vrijwilligerswerk. Vrijwilligerswerk is niet de oplossing, maar vermindert wel de mate van eenzaamheid.
- Eenzame mensen vinden het vaker dan anderen belangrijk dat vrijwilligerswerk echt bij ze past en voldoening geeft. Ook vinden ze de werksfeer van belang.
- Eenzame vrijwilligers werken vaker bij welzijnsorganisaties of gezondheidsorganisaties dan niet-eenzame vrijwilligers.
Aandacht
Merkus: ‘We zijn heel erg geneigd om vooral eenzaamheid onder ouderen te benaderen. Oudere mensen hebben vaak een kleiner netwerk waardoor ze zelf minder kunnen oplossen als mensen om hen heen wegvallen. Maar er zijn ook veel mensen in andere levensfases die een veel groter netwerk hebben en zich toch eenzaam voelen. Dat hoort ook bij het leven, bijvoorbeeld in een periode van rouw. We moeten ons aanpassen aan een nieuwe situatie en omgaan met verdriet. Dat hoef je als vrijwilligersorganisatie niet weg te nemen of op te lossen, maar heb er wel aandacht voor.’
‘Eenzaamheid is al jaren een belangrijk thema. Er is zelfs aangetoond dat chronische eenzaamheid even schadelijk is als het roken van vijftien sigaretten per dag.’ Aldus Renske van der Zwet van Movisie. Lees meer >>
Signalen
Om er aandacht voor te kúnnen hebben, is het wel belangrijk dat je eenzaamheid eerst weet te herkennen onder je vrijwilligers. Deze signalen kunnen wijzen op eenzaamheid:
- Lichamelijk: iemand is bijvoorbeeld steeds moe of eet weinig.
- Psychisch: negatief zelfbeeld, weinig zelfvertrouwen, verdriet, onrust.
- Sociaal: weinig sociale contacten, weinig bezoek van familie en vrienden (of wel eens bezoek maar dat geeft weinig voldoening).
- Gedrag: verlegenheid, erg op zichzelf of juist de aandacht opeisen.
Merkus: ‘Een enkel signaal hoeft uiteraard niet te betekenen dat iemand zich eenzaam voelt. Vaak gaat het om meer signalen over een langere periode.’
Passend vrijwilligerswerk
Als je als vrijwilligersorganisatie de eenzaamheid onder je vrijwilligers niet hoeft op te lossen, wat kun je dan wel doen? Merkus: ‘Voor vrijwilligers die eenzaam zijn, zijn persoonlijke aandacht, een goede sfeer en passend vrijwilligerswerk nog belangrijker dan voor niet-eenzame vrijwilligers. Zorg dus dat je bijvoorbeeld in de intake met een nieuwe vrijwilliger vraagt naar iemands motivatie en ga hierbij na of het vrijwilligerswerk dat je biedt hier ook op aansluit.’
Laagdrempelig
Daarnaast is het volgens Merkus van belang dat vrijwilligersorganisaties toegankelijk, laagdrempelig en gastvrij zijn. ‘Zorg voor een welkom gevoel voor de vrijwilliger. Niet alleen in het begin, maar altijd. Maak regelmatig een praatje en vraag aan iemand hoe het gaat. Informeer ook eens naar zaken die buiten het vrijwilligerswerk liggen, zoals hobby’s en de thuissituatie.’
Duurzaam contact
Tot slot kun je als vrijwilligerscoördinator proberen duurzaam contact tot stand te brengen. Merkus: ‘Alleen dan kan vrijwilligerswerk echt helpen tegen eenzaamheid. Mensen met elkaar in een ruimte plaatsen, brengt nog niet automatisch ontmoeting tot stand. Laat staan duurzaam contact. Faciliteer daarin, help een beetje als je ziet dat iemand het lastig vindt. Koppel bijvoorbeeld een maatje aan de vrijwilliger en voeg zo iets extra’s toe aan het contact. Dat kan van veel betekenis zijn.’
Meer informatie, adviezen en tips zijn te vinden in het inspiratieboekje Eenzaamheid bij vrijwilligers.
