Vorige week ontving het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport een antwoord van de Europese Commissie op haar vraag of gemeenten in Nederland de thuiszorg nu wel of niet moeten aanbesteden. Voormalig staatssecretaris Bussemaker had daar om gevraagd naar aanleiding van de initiatiefwet van SP-Kamerlid Agnes Kant. Met het wetsvoorstel wil de SP het aanbesteden uitbannen uit de Wmo.

Onthutsend
Het antwoord op die vraag, maar zeker ook de redenering erachter was onthutsend. Reden om dat antwoord en die redenering publiekelijk aan de kaak te stellen. En om politici en bestuurders op te roepen een standpunt in te nemen en zich uit te spreken tegen deze ontwikkelingen.

De Europese Commissie meent namelijk dat gemeenten thuiszorg (hulp bij het huishouden in de Wet maatschappelijke ondersteuning) moeten aanbesteden.

Vergelijkingen
Ten eerste meent zij dat thuiszorg voor het overgrote deel schoonmaak is. Omdat schoonmaak een economische dienst is moeten gemeenten dan het “strenge” regime toepassen op hun aanbestedingen. De Commissie vergelijkt echter de professionele glasbewasser op de steiger met die mevrouw die bij opa de ramen lapt. Zij vergelijkt het schoonmaakbedrijf dat gebouwen reinigt met die mevrouw die bij oma een keer in de week stofzuigt. Zij vergelijkt het reinigen van textiel met het draaien van een wasje voor ome Piet. Absurde vergelijkingen dus, die geen hout snijden met de werkelijkheid.

Compenseren
In de dagelijkse werkelijkheid is thuiszorg altijd zorg, op zijn minst maatschappelijke dienstverlening. Dat schoonmaakbedrijven wellicht bepaalde activiteiten kunnen uitvoeren die wij thuiszorg noemen, maakt die thuiszorg nog geen schoonmaak. De persoon die de ramen lapt, die stofzuigt en die een wasje draait doet dat gelijk aan een ambulancebroeder die zorg verleent in een ambulance. Het doel van de dienst is niet het reinigen en glasbewassen van een gebouw, zoals de Commissie meent, maar het compenseren van een burger in zijn beperkingen zodat deze kan meedoen aan de maatschappij. Daarom ook moet diezelfde persoon altijd beschikken over een signaalfunctie: hij of zij moet kunnen vaststellen of de burger in kwestie wellicht andere of zwaardere zorg nodig heeft.

Kortom, de thuiszorg is geen schoonmaak en kan dat dus ook niet voor het overgrote deel zijn. Dat betekent dat gemeenten dus ook niet het “strenge” regime voor aanbesteden hoeven toe te passen.

Realiteit
De Europese Commissie meent echter ten tweede dat, als geen sprake zou zijn van een schoonmaakdienst, sprake is van een “duidelijk grensoverschrijdend belang”. Dat zou betekenen dat gemeenten nog steeds moeten aanbesteden ook al is het “strenge” regime niet van toepassing. Zij trekt deze conclusie omdat Nederland dicht bij België en Duitsland ligt en vanwege de waarde van de contracten voor thuiszorg (normaal gesproken enkele miljoenen). De Europese Commissie laat ook in deze redenering zien totaal geen idee te hebben van de realiteit van de Nederlandse thuiszorg.

Aanbieders
Ondanks de ligging van Nederland deden nog geen enkele keer aanbieders (van schoonmaak of van thuiszorg) uit andere lidstaten van de Europese Unie mee aan de aanbestedingen van de afgelopen vier jaar. Ook niet in de grensstreken. En dit ongeacht enkele grote aanbestedingen die daar plaatsvonden (denk aan de 13 Zeeuwse gemeenten of de 22 Limburgse gemeenten die tegelijkertijd de aanbesteding uitvoerden). Ook ondanks de waarde van deze contracten (tussen de € 50 miljoen en € 500 miljoen) bleven aanbieders uit andere lidstaten weg.

Grensoverschrijdend
Het Hof van Justitie van de EU heeft aangegeven dat locatie van de opdracht en waarde van de opdracht elementen kunnen zijn in een objectieve analyse om vast te stellen of sprake is van een “duidelijk grensoverschrijdend belang”. Alleen al als wij deze elementen concreet toepassen, komen wij dus al tot de conclusie dat een “duidelijk grensoverschrijdend belang” in de sector thuiszorg echt niet aanwezig is.

Kortom, omdat een “duidelijk grensoverschrijdend belang” afwezig is, geldt ook op basis van dat leerstuk voor gemeenten geen aanbestedingsplicht. Noch een “strenge”, noch een “lichte” variant.

Kanttekeningen
Dan plaatsen wij nog de volgende kanttekeningen bij het antwoord van de Europese Commissie.

Ten eerste willen wij eenieder oproepen in te zien dat de Europese Commissie geen rechter is. De Nederlandse rechter is al eens tot de conclusie gekomen dat niet kon worden bewezen dat thuiszorg hetzelfde is als schoonmaak. De Nederlandse rechter is een verlengstuk van het Hof van Justitie van de EU. Met andere woorden, de uitspraak van de Nederlandse rechter maakt het antwoord van de Commissie al achterhaald.

Ten tweede doet de Europese Commissie een politieke uitspraak, hoewel zij daartoe helemaal niet bevoegd is. Stellen dat het uitvoeren van een aanbesteding altijd leidt tot de beste prijs-kwaliteit verhouding en transparantie richting ondernemers, is een invulling van de wijze waarop overheden hun middelen kunnen uitgeven. De beslissing daartoe behoort die overheden toe en niet de Europese Commissie.

Wij roepen de Nederlandse politici, bestuurders, zorgverleners en zorgvragers en iedereen die verder hierbij een belang denkt te hebben, dan ook op om stelling te nemen tegen het antwoord dat de Europese Commissie heeft gegeven. Thuiszorg is geen schoonmaak en thuiszorg is een nationale aangelegenheid.

Billijk
Lokale politici en bestuurders moeten de ruimte krijgen om lokaal gebruik te maken van hun beleidsvrijheid. Zij moeten langdurige relaties kunnen aangaan met organisaties waarmee zij een vertrouwensrelatie hebben of kunnen opbouwen. Het is aan de lokale politiek om te controleren of daarbij middelen billijk en efficiënt worden ingezet. En het is niet aan de Europese Commissie om aan te geven dat een dergelijke inzet alleen mogelijk is met een aanbesteding. Hoe veel miljarden zijn er straks anders weer nodig om de zorg van de ondergang te redden?

Hoogachtend,

Otwin van Dijk, wethouder Doetinchem
Peter van Zutphen, wethouder Heerlen
Albert de Vries, wethouder Middelburg
Willem Bouman, wethouder Doesburg
Jan Burger, wethouder Wijk bij Duurstede
Harry Mittendorff, wethouder De Bilt
Rene Roovers, wethouder Dongen
Lenie Scholten, wethouder Eindhoven

allen wethouders op het terrein van de Wmo

Meer nieuws in uw inbox? Klik hier voor de gratis Zorg + Welzijn Nieuwsbrief. Voor meer achtergronden en opinies, neem hier een abonnement op Zorg + Welzijn Magazine.

Bron: Foto: ANP/Koen Suyk