Zeker. De samenwerking in de wijk verbetert al op diverse plekken sinds de wijkteams ondersteuning krijgen van ggz- en GGD-medewerkers, zegt Ina Boerema. ‘Maar het is de vraag of wijkteams de problemen met betrekking tot de hulp aan mensen met psychische kwetsbaarheid wel kunnen oplossen.’

Boerema, projectleider Regionale Kenniswerkplaats Onbegrepen Gedrag, start in september 2023 een pilot in twee wijken in de gemeenten Purmerend en Zaanstad. Doel: door samenwerking over de schotten heen hulp aan mensen met psychische kwetsbaarheid of onbegrepen gedrag verbeteren, het tijdig op- en afschalen van specialistische zorg en meer inzetten op laagdrempelige ondersteuning in de buurt. Uitgangspunten zijn Positieve Gezondheid, preventief en outreachend werken en bewoners zelf laten aangeven wat zij nodig hebben.

De kenniswerkplaats organiseert ook leercirkels met mensen op de werkvloer en organiseert bestuurlijke leercirkels om de verbeteringen in de praktijk te borgen bij bestuurders van de organisaties. De Hogeschool van Amsterdam volgt de pilots met onderzoek en komt met aanbevelingen.

Wat doet de regio Zaanstreek-Waterland momenteel om de hulpverlening aan mensen met psychische kwetsbaarheid te verbeteren?

Boerema: ‘Er is een regionaal samenwerkingsverband rond zorg en veiligheid: Allen voor Één. Hierin werken de zeven gemeenten in de regio en ketenpartners samen rondom mensen met psychische kwetsbaarheid of onbegrepen gedrag. Vaak kampen deze bewoners met meerdere problemen zoals armoede, schulden, gezondheid en eenzaamheid waardoor ze te maken hebben met professionals uit verschillende organisaties. Bovendien wonen ze meestal bij elkaar in de wijk waardoor de druk op hulpverleners hier hoog is.

Bestuurders binnen het samenwerkingsverband maken afspraken over hoe ze de ondersteuning aan bewoners die psychisch kwetsbaar zijn kunnen verbeteren. Op uitvoerend niveau overleggen aanbieders van zorg en ondersteuning hierover. Terwijl professionals in de wijken samenwerken met ervaringsdeskundigen uit verschillende organisaties.’

Welke ketenpartners zijn hierbij betrokken?

Boerema: ‘Onder andere organisaties voor beschermd wonen, ggz-instellingen, woningbouwverenigingen, huisartsen, praktijkondersteuners huisartsen en huisartsencoördinatoren, ervaringsdeskundigen, de GGD, de politie en de wijkteams.’

Hoe verloopt de samenwerking tussen medewerkers van de wijkteams, de ggz-medewerkers, de GGD en de ervaringsdeskundigen in de wijk?

Boerema: ‘Doordat ze in een team werken met mensen uit verschillende organisaties vergaren ze gezamenlijk kennis, gaan ze elkaar beter begrijpen en weten ze elkaar beter te vinden. Maar onder andere personeelsgebrek, financiële en wettelijke schotten tussen de organisaties en de beperkte tijd die professionals hebben, werken belemmerend. Professionals sturen daardoor mensen met onbegrepen gedrag soms te snel door voor specialistische hulp. Of ze krijgen de ondersteuning voor deze mensen niet of te laat van de grond waardoor de klachten van bewoners verergeren en ze specialistische zorg nodig hebben. Het kan helpen als hulpverleners tijdens een intake meer tijd krijgen om eerst contact te maken met bewoners en met hen in gesprek te gaan.’

Wat levert deze samenwerking tot nu toe op?

Boerema: ‘In de regio en in de samenwerkingsverbanden weten ze elkaar beter te vinden en is er veel enthousiasme over de stappen die ze tot nu toe hebben gezet. Iedereen voelt ook de urgentie want de zorg en ondersteuning aan mensen met psychische kwetsbaarheid loopt vast. Er moet dus wel wat gebeuren. Door samen te werken maken professionals, ketenpartners, ervaringsdeskundigen en gemeenten onderling meer contact. Hierdoor ontstaat ruimte om samen plannen te maken hoe ze beter kunnen werken en hiermee te experimenteren. Goede praktijkvoorbeelden uit de rest van het land brengen ze op ideeën.

In het werkveld blijkt hoe belangrijk het is dat samenwerkingspartner een gezicht hebben, dat ze weten wat ze van elkaar kunnen verwachten en hoe ze elkaar kunnen helpen. GGD- en ggz-medewerkers en ervaringsdeskundigen kunnen bijvoorbeeld mee op huisbezoek met iemand uit het wijkteam. Ze dragen kennis over en geven advies over casuïstiek.’

Wat vraagt een andere manier van werken van iedereen?

Boerema: ‘Dat we met z’n allen op alle niveaus, dus zowel bestuurders, professionals, organisaties als geheel en financiers, kijken hoe we de hulp aan mensen met psychische kwetsbaarheid tot nu toe hebben geregeld en hoe het anders kan. Daarvoor moeten we durven openstaan voor verandering, dingen durven loslaten en durven experimenteren. Samen moeten we blijven bespreken wie wat gaat doen en hoe we dat gaan doen. Belangrijk is dat we op de eerste plaats doen wat een bewoner echt nodig heeft en dat we daarna pas kijken welke organisatie, indicatie of diagnose kan helpen. Terwijl nu de financiering vaak leidend is.’

Wat is de rol van mensen met ervaringskennis?

Boerema: ‘Die is groot en wordt steeds groter. Vanuit verschillende organisaties werken veel enthousiaste en deskundige mensen met ervaringskennis in de wijk als maatje. Ze kijken mee met casuïstiek, hebben een beleidsfunctie en geven trainingen. Belangrijk is dat ze vanaf het begin betrokken zijn bij beleid-, zorg- en ondersteuningsafspraken. Tot nu toe staan organisaties zeker open om samen te werken met mensen met ervaringskennis en zetten zij hen steeds vaker in. Maar soms is het toch nog te weinig vanzelfsprekend om hen vanaf het begin volwaardig erbij te betrekken. Daarom willen we dit vanuit de kenniswerkplaats actief verbeteren en borgen. ‘