Het hart van de transformatie zou de inhoud van de zorg betreffen. Er zou meer recht gedaan gaan worden aan de verantwoordelijkheid van de burger en er zou meer ruimte komen voor de professional, maar in dat opzicht heeft er nauwelijks verandering plaatsgevonden.

Transformatie impliceert een andere kijk

Gezinnen in de jeugdzorg worden in veel gevallen gekenmerkt door twee aspecten: ten eerste een opeenstapeling van stressfactoren waardoor hun draagkracht is ondermijnd en ten tweede sociaal isolement. Het antwoord dat de hulpverlening moet bieden, is een hulpverlener die naast het gezin gaat staan, mee zoekt naar steun in de eigen omgeving en activeert. Die helpt bij stressreductie waardoor er weer draagkracht komt. Door het oplossen van ruzies en het aanpakken van het sociaal isolement ontstaan nieuwe hulpbronnen. Goede hulpverlening helpt het gezin weer betekenisvolle, duurzame relaties op te bouwen.

Verantwoordelijkheid

Transformatie begint bij de vraag hoe we het kind en het gezin zo kunnen ondersteunen dat zij niet afhankelijk worden van hulpverlening en niet gereduceerd worden tot behandelplannen en voortgangsmetingen. Verandering gaat ook over de vraag hoe hulpverleners echt inhoud kunnen geven aan hun vak, niet gegijzeld door administratieve systemen en bureaucratie. De cliënt wil een betrokken en solidair mens als hulpverlener die de kunst verstaat zich te verbinden, niet loslaat en op tijd afstand neemt. Bovenal, die professional neemt de ouders serieus en laat hen de verantwoordelijkheid behouden.

Niet verwijzen maar toevoegen

De regie hoort bij de cliënt. Hulpverlening voegt toe maar neemt niet over. Sociale inbedding en draagkracht door stressreductie zijn de basis. Is er meer nodig, zoals behandeling, therapie, training, dan beslissen hulpverlener, jongere en het gezin samen welke hulp, op welk moment en door wie zou kunnen worden toegevoegd. Niet verwijzen, maar toevoegen.

Het verschil maken

De gemeente kan het verschil maken. De huidige instellingen en systemen opdoeken kan niet zomaar, maar stimuleer (of eis) verandering, geef alternatieve benaderingen een kans, accepteer niet dat ondersteuning aan een gezin wordt opgeknipt en verdeeld over vele verschillende aanbieders, maak regelvrije ruimte. Start experimenten waarin de ondersteuning van gezinnen echt in de leefomgeving is ingebed en verbind deze met de netwerken in de samenleving: sport, cultuur, recreatie, onderwijs. Goede jeugdzorg begint bij samenlevingsopbouw.

Uitdaging

Dit is een uitdaging voor alle zorgorganisaties en hun professionals. Zijn ze in staat om expertise flexibel en op maat in te zetten, met oog voor de veiligheid, maar zonder bevoogding, zonder de verantwoordelijkheid over te nemen? Dan zijn ze van toegevoegde waarde voor het gezin in het proces zelf de regie over het eigen leven terug te krijgen.

Rekenschap

De gemeenten kunnen een grote rol spelen omdat zij de spelregels bepalen. Een mooie opgave om afrekenen, toezicht en verantwoording om te zetten naar rekenschap.

Advies

Mijn advies aan de minister en de gemeenten: oormerk het geld. Bevorder het cement in de samenleving. Iedereen heeft een netwerk nodig, want dat vergroot de draagkracht. Versterk de ondersteuning in de eigen leefomgeving: de wijk. Juist daarom is de jeugdzorg naar de gemeenten gegaan. Het rijk en de gemeenten hebben nu de kans, met extra geld, ook een inhoudelijke transformatie waar te maken.

Wim Spierings
Voormalig bestuurder in de jeugdzorg
Voorzitter Jeugdfonds Sport Rotterdam
Voorzitter Richtlijnadviescommissie   jeugdzorg-jeugdbescherming