Door Carolien Stam – Vergrijzing en ontgroening zorgen voor grote problemen in de zorgvoorziening in de toekomst. Maar burgers zijn zich er niet van bewust wat dat voor hen betekent, constateert Riet Hammen-Poldermans. Zij promoveert vrijdag 23 mei aan de Universiteit van Tilburg op het proefschrift: ‘Wie dan leeft, die dan zorgt?’ (Foto: Riet Hammen-Poldermans)

Rekenen op thuiszorg
Persoonlijke mantelzorgervaring en belangstelling voor de zorg leidde tot haar proefschrift. Haar onderzoek leidde tot het inzicht dat er dringend aan de bel getrokken dient te worden. ‘Mensen zijn zich er niet van bewust dat ze in de toekomst zelf de handen uit de mouwen moeten steken om zorg te krijgen. Men rekent nog altijd op de thuiszorg. Maar de indicaties worden steeds strenger en het aantal zorgvragers stijgt explosief.’

Kinderen
Riet Hammen-Poldermans – nu gepensioneerd, eerder werkzaam als sociaal-pedagoog – baseert haar conclusies op de interviews die zij voor haar onderzoek heeft gehouden onder Nederlandse en allochtone vrouwen van Molukse, Marokkaanse, Turkse en Surinaamse afkomst en van verschillende generaties.

Allochtone vrouwen
Ook onder allochtone vrouwen blijkt de bereidheid om voor vader en moeder te zorgen af te nemen. Omdat de jongere vrouwen veelal werken. De allochtone ouderen rekenen echter – meer dan Nederlandse ouderen – op hun kinderen als het gaat om zorg.

Nederlandse vrouwen
Voor Nederlandse vrouwen geldt dat ze wel de bereidheid hebben om op latere leeftijd informele zorg te geven aan hun ouders, maar dat ze vaak ver van hun ouders vandaan wonen, dan wel beperkt zijn in tijd. Daarnaast blijken Nederlandse ouderen ook zelf grenzen te stellen: zij willen niet in een afhankelijkheidsrelatie terecht komen. Bovendien gaat hun voorkeur uit naar professionele hulp om privacy-redenen.

Professionele hulp
Maar juist die professionele hulp wordt schaars, waarschuwt Riet Hammen-Poldermans. De samenleving krijgt een schreeuwend tekort aan zorghulpen. ‘Er zit niets anders op dan de informele zorg te organiseren’, aldus de promovendus. ‘Door de grotere afstanden zal de familiale zorg lastiger worden en moeten we meer terugvallen op de mogelijkheden die buren en wijkbewoners kunnen bieden.’

Onderlinge zorg
Hammen-Poldermans ziet bijvoorbeeld mogelijkheden om op wijkniveau zorg te organiseren in coöperatief verband; door en voor ouderen onderling. ‘Dat kan ook via een betalingssysteem in natura. In Duitsland zijn daar voorbeelden van.’

Mantelzorgvriendelijke werkgevers
Daarnaast is het volgens haar belangrijk dat werkgevers mantelzorgvriendelijk werknemersbeleid voeren. Door mogelijkheden voor flexibele werktijden en zorgverlof te geven. ‘Anders zullen vrouwen stoppen met werken, dat gebeurt nu ook al.’

Netwerk
Naast de coöperatieve wijkzorg en de familiale zorg brengt Riet Hammen nog een derde fundament voor zorg in de toekomst naar voren: ‘Sociaal Kapitaal. De toekomstige ouderen moeten ervoor zorgen dat ze een netwerk hebben waar ze op kunnen steunen voor informele zorg. Dat betekent ook dat je zelf die solidariteit ook aan de dag legt; door zelf hulp te geven, kan je ook rekenen op hulp van anderen.’