Ongeveer 10% van de mantelzorgers is op dit moment zwaar overbelast. En de druk op een mantelzorger neemt alleen maar toe, vertellen Natalia Vermeulen en Hanneke de Boer van MantelzorgNL op het Congres Samenwerken met de Mantelzorger. ‘Demografische veranderingen spelen hierin een rol, naast de groeiende verwachtingen voor vrouwen om ook meer te werken. Mantelzorger zijn is geen beroep, steeds meer mensen geven de zorg naast hun gewone baan. Wat begint als een kleine bijdrage, kan met de voortschrijding van een ziekte steeds intensiever worden. Dit gaat geleidelijk en wordt vaak onderschat, wat leidt tot overbelaste mantelzorg.’ 

Coproductie

Zorg en ondersteuning worden steeds meer een ‘coproductie’ van cliënten, mantelzorgers, vrijwilligers en professionals. Samen bespreek je wat nodig is, welke werkzaamheden dat vraagt en wie wat kan en wil uitvoeren. Als zorgprofessional is het de bedoeling dat je signaleert dat niet alleen de cliënt maar ook de mantelzorger veel informatie en emoties te verwerken krijgt. Maar hoe signaleer je dat het teveel wordt voor de overbelaste mantelzorger? 

Ken elkaar 

Als professional kun je echt niet altijd alles weten of in de gaten houden. Maar wat al kan helpen om overbelasting tegen te gaan is de mantelzorger beter leren kennen. Wat is zijn of haar achtergrond? Hoe functioneert deze persoon? Wat kan diegene aan? De ene persoon doet veel en kan vrolijk alles aan, terwijl de ander al overspannen raakt bij de gedáchte aan extra taken.

Natalia: ‘Door je mantelzorger te begrijpen, kun je beter inschatten of een uitbarsting van een mantelzorger een tijdelijke kreet om hulp is, of dat er structureel meer ondersteuning nodig is.’ En elkaar leren kennen hoeft niet lang te duren, eens per maand een telefoontje van tien minuten kan genoeg zijn, vult een deelnemer aan het congres later aan. 

Risico’s herkennen bij overbelasting mantelzorg

Door de risico’s te herkennen op overbelasting kun je als professional scherper zijn. Wat zijn risicofactoren? Bijvoorbeeld als een mantelzorger zorg draagt voor iemand met een langdurige ziekte in combinatie met onvoorspelbaar gedrag, zoals een persoon met dementie. Heeft iemand een klein sociaal netwerk? Ook dat kan een risicofactor zijn, want dan komt de zorg vaak alleen op diegene aan en ligt vereenzaming op de loer. Ook het combineren van zorgtaken met werk, studie of gezin kunnen de druk vergroten. 

Zorgen om financiën of huisvesting 

Andere risico’s voor overbelasting zijn de problemen in de leefomgeving. Hierbij kun je denken aan financiële zorgen, gezondheidsproblemen, huisvestingsproblemen en laaggeletterdheid. Bovendien spelen grote levensgebeurtenissen zoals overlijden, ontslag en scheiding een rol.

Jonge mantelzorgers, mantelzorgers boven de 75 jaar en mantelzorgers met een niet-westerse migratieachtergrond behoren tot risicogroepen. Ook mantelzorgers van personen met een verstandelijke beperking en/of psychiatrische problematiek lopen meer risico op overbelasting.

Overbelasting mantelzorg is vaak een effect van opstapeling van risico’s. Soms lijken factoren te bijdragen aan zware belasting, terwijl ze in werkelijkheid beschermend kunnen werken. Werk bijvoorbeeld kan voor structuur en afleiding zorgen.

Stressklachten 

Chronische stress kan leiden tot burn-out. Je boog kan niet lang gespannen staan. Hoe voorkom je dat je omvalt? Volgens Natalia en Hanneke helpt het om vaker leuke dingen te doen. Kijk, één avondje op de bank hangen kunnen we allemaal. Maar dat zorgt er niet voor dat die chronische stress langdurig zakt. Dat lukt alleen door écht leuke dingen te gaan doen. Als professional kun je mantelzorgers met veel stress helpen bewust tijd voor zichzelf te nemen. 

Blijven zorgen bij overbelasting mantelzorg

Als iemand al overbelast raakt, waarom zie je dan zo vaak dat diegene krampachtig blijft mantelzorgen? Natalia en Hanneke leggen tijdens het congres Samenwerken met de Mantelzorger uit dat we niet moeten onderschatten hoe graag iemand voor een ander wil kunnen blijven zorgen. Dat is een intrinsieke motivatie. Je kúnt vaak niet anders. Bovendien is de mantelzorger vervlochten (geraakt) met degene die zorg nodig heeft. Dat maakt het delen van die zorg iets lastigs. En soms is zorgen voor de ander hun enige houvast.