Gemeenten bieden verschillende vormen van maatschappelijke hulp aan, zoals arbeidsre-integratie, inburgering, schuldhulpverlening, volwasseneneducatie, hulp bij het huishouden. Deze voorzieningen hebben vergelijkbare doelstellingen en vergelijkbare hulpverleners. Toch is er sprake van enorme fragmentatie. Er zijn veel regelingen en elke regeling kent zijn eigen indicatiestelling, bekostiging en uitvoering. De grote groep cliënten met een meervoudige hulpvraag komt daardoor in de knel.

Verkeerde prikkels
Goede maatschappelijke hulp vermindert het beroep op zwaardere tweedelijns voorzieningen, zoals AWBZ-zorg, jeugdzorg en detentie. Investeren in effectieve maatschappelijke hulp is voor gemeenten echter onaantrekkelijk. Zij betalen de kosten, maar de baten, in de vorm van een kleiner beroep op zwaardere tweedelijns voorzieningen, komen bij andere overheden terecht.

Preventiebonus
Om de financierbaarheid van zwaardere voorzieningen te waarborgen, moet de rijksoverheid het aantrekkelijk maken voor gemeenten om te investeren in maatschappelijke hulp. Gemeenten waar burgers minder vaak dan gemiddeld een beroep doen op tweedelijns voorzieningen, ontvangen een ‘preventiebonus’ uit het gemeentefonds. Gemeenten krijgen zo een prikkel om te investeren in effectieve maatschappelijke hulp en het beroep op zwaardere voorzieningen te beperken. We verwachten dat de introductie van een preventiebonus een besparing van circa 1,2 miljard euro per jaar op de uitgaven in de tweede lijn kan opleveren.

Verantwoordelijkheden
De rijksoverheid moet gemeenten volledig verantwoordelijk maken voor alle vormen van maatschappelijke hulp. Concreet betekent dat ondermeer de overheveling van delen van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) en de jeugdzorg naar gemeenten. Ook moeten gemeenten meer vrijheid krijgen bij de uitvoering door alle maatschappelijke hulp te financieren uit het gemeentefonds.

Roer om
De nieuwe colleges van B&W moeten doortastend aan de slag met het inrichten van één fysiek  loket voor alle vragen over maatschappelijke hulp. Dit loket voert ook een integrale indicatiestelling uit voor alle hulpvragen van de cliënt. Vervolgens stellen gemeenten cliëntprofielen op voor de meest voorkomende combinaties van hulpvragen. Op basis van deze profielen koopt de gemeente voortaan de maatschappelijke hulp in. Een aanbieder wordt alleen voor een bepaald cliëntprofiel gecontracteerd als hij kan voorzien in samenhangende hulp.

Van regels naar cliënten
Effectieve maatschappelijke hulp helpt burgers te participeren en beperkt het beroep op zwaardere voorzieningen. De werkelijkheid is echter dat burgers bekneld raken in de bureaucratie van regelingen. Dit vraagt om een andere manier van denken in de nieuwe colleges van B&W en bij Haagse beleidsmakers: ‘Van regels naar cliënten’ en ‘Van bureaucratische verantwoording naar maatschappelijke effectiviteit’.

Marc Soeters en Gerrold Verhoeks, ZorgmarktAdvies