Palliatieve sedatie vervult in de Nederlandse medische praktijk een steeds belangrijker functie. Doel van de behandeling is om een patiënt in de stervensfase te verlossen van onbehandelbare en ondraaglijke symptomen zoals pijn, uitputting of ander fysiek lijden zoals ernstige ademhalingsproblemen. Dat gebeurt door het bewustzijn van de patiënt te verlagen met medicatie. Omdat er belangrijke ethische waarden spelen, is het belangrijk dat artsen bij palliatieve sedatie zeer zorgvuldig en transparant handelen.

Wakker
Hasselaar ontdekte dat zo’n 10 procent van de patiënten tijdens de sedatie onverwacht wakker wordt. Dit is een aanwijzing dat de behandeling in de praktijk soms nog te wensen over laat. Het kan bijvoorbeeld onduidelijk zijn of het gebruik van andere medicijnen die de patiënt krijgt, moet worden afgebouwd of niet. Ook kunnen er tijdens de behandeling onvoorziene complicaties optreden. Dat laatste vraagt om nader onderzoek.

Respect
Patiënten in diepe slaap brengen tot aan het overlijden heeft direct te maken met respect voor de zelfexpressie en de autonomie van de patiënt. Daarom is het zaak dat palliatieve sedatie proportioneel, dat wil zeggen: niet langer en dieper dan nodig, wordt toegepast. Dat maakt de ingreep behoorlijk complex. Hasselaar pleit voor meer aandacht voor tijdelijke en lichte vormen van palliatieve sedatie. Daarvoor is scholing voor hulpverleners en het raadplegen van deskundigen noodzakelijk.

Richtlijn
In 2005 bracht de KNMG een richtlijn uit voor palliatieve sedatie. Deze heeft een aantoonbaar positief effect gehad op de praktijkvoering, aldus Hasselaar. De juiste geneesmiddelen worden vaker toegepast, patiënten worden vaker en tijdiger bij de besluitvorming betrokken en het aantal artsen dat een richtlijn voor palliatieve sedatie gebruikt is toegenomen.

Kanker
Al vanaf het eind van de negentiende eeuw hanteren artsen bij stervende patiënten technieken om het stervensproces indien nodig te verzachten, aldus Hasselaar in zijn proefschrift. Tegenwoordig worden we echter tweemaal zo oud als vroeger. Ook heeft in Nederland kanker de plaats van infectieziekten als meest voorkomende doodsoorzaak overgenomen. Aan het sterven gaat nu vaak een intensieve periode van behandeling en medische begeleiding vooraf. Daarmee is ook de behoefte aan palliatieve zorg en palliatieve sedatie toegenomen.

Euthanasie
De afgelopen jaren was de discussie actueel of palliatieve sedatie niet een verkapte vorm van euthanasie is. Ondertussen is hierover duidelijkheid gekomen: palliatieve sedatie en euthanasie zijn twee afzonderlijke praktijken. Niettemin zijn er omstandigheden waarin palliatieve sedatie een uitkomst kan bieden voor patiënten met een euthanasieverzoek. Namelijk als die patiënten in de laatste levensfase lijden aan onbehandelbare symptomen. Dan kan palliatieve sedatie in een behoefte voorzien en een medisch alternatief bieden voor euthanasie.

Jeroen Hasselaar. Medical and ethical aspects of palliative sedation practice in the Netherlands. Proefschrift UMC St Radboud.

Meer weten? Lees dan ook de gratis Zorg + Welzijn Nieuwsbrief. Daarvoor kunt u zich hier aanmelden.

Bron: UMC St Radboud/Foto: