De laatste stijging van de particuliere

ziektekostenpremies van gemiddeld twaalf procent heeft onder de verzekerden

weliswaar nauwelijks beroering teweeg gebracht, maar maakt wel duidelijk dat er

van kostenbeheersing in dit segment geen sprake is. Dat baart steeds meer

maatschappelijke groeperingen zorgen. Onlangs pleitte de werkgeversorganisatie

VNO-NCW voor een kleiner ziekenfonds en een groter aandeel voor particuliere

zorgverzekeraars. De werkgevers willen af van het verplichte ziekenfonds. Zij

stellen voor om elke werknemer een tegemoetkoming in de ziektekosten te geven,

zodat hij zichzelf kan verzekeren. Bundeling van consumenten via bedrijven of

gemeenten is volgens hen de manier om zorg op maat af te dwingen. De vakbonden

FNV en CNV zijn voorstander van een versnelde ontwikkeling van een

basisverzekering die de gehele Nederlandse bevolking omvat, volgens de

vakbeweging de beste garantie om de zorg toegankelijk te houden. De

patiëntenbeweging mengt zich nu ook in de discussie. Eric Verkaar, hoofd van de

afdeling beleidsontwikkeling van de NP/CF, wil toezicht op de particuliere

zorgverzekeraars en integratie van de financieringsstromen. Verkaar: ‘Heel

Nederland vindt dat de kosten van de gezondheidszorg beteugeld moeten worden,

maar het stelsel waarmee we werken geeft de particuliere verzekeraar geen enkele

prikkel tot kostenbewust werken. Het huidige financieringssysteem deugt van geen

kanten. Dat zie je aan die premiestijging. Er is geen inzicht waarom dat

gebeurt, er is niemand die dat tegenhoudt. Blijkbaar hebben we in 1998 twaalf

procent meer geconsumeerd en gaat de premie dus navenant omhoog. Bij de

ziekenfondsen heb je nog de Ziekenfondsraad die toezicht houdt op de uitgaven en

de premies, maar bij de particuliere ziektekostenverzekeraars is er geen

controlerend orgaan. Wij vinden dat ook zij onder een regie moeten komen. Want

zoals het nu is betekenen meer kosten voor de verzekeraars gewoon meer omzet en

dus meer winst. Uit het feit dat de premies bij alle verzekeringsmaatschappijen

gelijkelijk stijgen, kun je bovendien concluderen dat de marktconcurrentie niet

goed werkt. Het kan haast niet anders of de zorgverzekeraars hebben hier

onderling afspraken over gemaakt.’

Voor wie is die premiestijging eigenlijk een

probleem?

‘Voor de verzekerden.’

Waarom hoor je ze er dan niet over?

‘Dat komt doordat particuliere verzekeringen doorgaans goedkoper zijn dan

de premie die de ziekenfondsverzekerde in de hoogste inkomensgroep betaalt.

Bovendien krijgen particulier verzekerden meestal ook nog een goede

tegemoetkoming van de werkgever. Dat is wat er mis is met het systeem. De mensen

die het op kunnen brengen betalen niet mee aan de solidariteit met ouderen en

gehandicapten. Wij protesteren nu omdat het volstrekt ondoorzichtig is waarom

verzekerden meer moeten betalen. Wij zijn als NP/CF niet principieel tegen meer

betalen als er extra kwaliteit tegenover staat, maar dat is nu helemaal niet het

geval. Krijgen je als verzekerde meer dan vorig jaar? Dat kan niemand je

vertellen. Zorgverzekeraars Nederland komt met obligate verklaringen als: “We

worden allemaal ouder en de kosten stijgen. Verder gaan wij er niet over: het is

de verantwoordelijkheid van de individuele verzekeraar.” Die premieverhoging is

een goede aanleiding om de discussie over het Nederlandse

zorgfinancieringssysteem weer nieuw leven in te blazen. De scheiding tussen

ziekenfonds en ‘particulier’ moet verdwijnen. Het ziekenfonds wordt steeds

armer. Er vindt voortdurend een uitruil plaats van groepen verzekerden. Een paar

jaar geleden kwamen bejaarden erin en gingen de studenten eruit. Onlangs zijn de

kleine zelfstandigen in het ziekenfonds gegaan en in ruil daarvoor is de

ziekenfondsgrens verlaagd. Juist in het ziekenfonds zitten veel gehandicapten en

chronisch zieken. We hebben de mond vol over solidariteit, maar mensen met een

goed inkomen dragen maar heel beperkt bij aan de ziektekosten van mensen met een

chronische ziekte of een handicap. Om ervoor te zorgen dat rijkeren wel

meebetalen, moeten al die gelden in één pot terecht komen.’

Wat staat dat idee in de weg?

‘Het idee dat het ziekenfonds een collectieve last is waar werkgevers een

bijdrage aan moeten leveren. En dat idee heerst omdat we het ziekenfonds ooit

verplicht hebben gesteld. Maar het is niet meer dan een definitiekwestie.

Niemand beschouwt de autoverzekering of het pensioen als een collectieve last.

En iedereen vindt het normaal dat het verplicht is om daaraan mee te doen. Wij

willen toe naar een basispakket waarvoor mensen zich zelf kunnen verzekeren en

we zijn echt niet de eersten die hiervoor pleiten. Wat er mis ging met het plan

Dekker en het plan Simons is dat zij de basisverzekering definieerden als een

verplichte verzekering en als een collectieve last. Daar steigerden de

werkgevers tegen. Wij zeggen nu: luister naar het liberale standpunt. Geef de

mensen wat extra loon en laat ze zelf een verzekering uitkiezen en betalen.

Patiënten zijn mondige mensen die zelf kunnen uitzoeken wat ze willen. Daarbij

moeten er inkomensgerelateerde premies komen en vereveningsregelingen voor

verzekeraars die relatief veel ouderen en chronisch zieken in hun klantenbestand

hebben. Voorwaarde is wel dat er onafhankelijke informatiesystemen komen. Dat

zal niet eenvoudig zijn. Een andere voorwaarde is dat zorgverzekeringen aan

landelijke regelingen worden gebonden, zoals bijvoorbeeld een

acceptatieplicht.’

Dus u kunt zich vinden in het pleidooi van VNO-NCW om het

verplichte ziekenfonds af te schaffen?

‘Deels. Zij willen bijvoorbeeld veranderingen aanbrengen in de verdeling

van de compartimenten: de kortdurende zorg in de particuliere verzekeringen en

de moeilijk verzekerbare risico’s in de collectieve verzekering. Wij vinden dat

het hele compartimentensysteem afgeschaft moet worden. Die compartimenten

leveren patiënten alleen maar problemen op. Alles moet in één soort verzekering,

met eventueel een extra aanvulling voor bepaalde risico’s. In Nederland kijken

we bij de ziektekostenverzekering alleen maar naar vandaag, maar je moet ook

denken aan het lange termijn-perspectief. In Duitsland is dat beter geregeld.

Daar betaal je nu voor de Krankenkasse van de toekomst. Wat we hier doen is

wachten tot het 2024 is en zien hoe het dan allemaal in de soep loopt.’

Op welke termijn verwacht u dat de basisverzekering politiek

haalbaar is?

‘Deze regeringsperiode zie ik het er niet meer van komen. Borst is er in

principe wel toe bereid, maar ze doet er niets mee. Dit kabinet wil zich er niet

aan branden. Er staat alleen een discussie over de modernisering van de AWBZ op

stapel, maar wat valt er te moderniseren als je niet over de grenzen van dat

systeem mag praten? Helaas denken politici niet verder dan de komende vier jaar.

We willen er als patiëntenbeweging de komende jaren gaan werken aan een

draagvlak voor een stelselherziening. De PvdA, de vakbeweging en D66 moeten

begrip opbrengen voor het liberale standpunt. Er is geen goed argument te vinden

voor een klassieke centralistische benadering: de National Health Service in

Engeland heeft tenslotte ook nooit goed gewerkt. Andersom zullen de liberalen de

inkomensafhankelijke premie moeten accepteren, om de zorg voor iedereen

betaalbaar te houden.’/Lucie Th. Vermij