Marian Verkerk is hoogleraar Zorgethiek aan de Rijksuniversiteit Groningen en het Universitair Medisch Centrum Groningen heeft met verbazing de berichtgeving vanuit de Tweede Kamer gelezen. ‘Er is een speciale commissie ingesteld die moest onderzoeken of het wenselijk is de juridische mogelijkheden voor hulp bij zelfdoding te verruimen. Deze commissie onder leiding van professor Paul Schnabel concludeerde in februari dat deze verruiming niet wenselijk is. Het is verbazend dat het kabinet dit rapport naast zich neer heeft gelegd.’

Stervenshulpverlener

Het plan van het kabinet pleit ervoor dat ouderen die vinden dat hun leven voltooid is onder strikte voorwaarden hulp moeten krijgen als zij hun leven willen beëindigen. Om dit mogelijk te maken, willen regeringspartijen VVD en PvdA een nieuwe wet uitwerken. Hierin moet komen te staan dat een zogenoemde ‘stervenshulpverlener’ met een medische achtergrond en een speciale opleiding de oudere begeleidt en het verzoek om het leven te beëindigen toetst. Reden dat VVD en PvdA, met steun van D66, dit plan willen uitvoeren, is dat ze menen dat ook ‘ondraaglijk en uitzichtloos lijden zonder medische grondslag’ een reden kan zijn om niet meer verder te willen leven. De andere partijen in de Tweede Kamer stemden tegen het plan, maar vormden wel een minderheid.

De Levenseindekliniek voert vrijwel nooit euthanasie uit bij patiënten met gevorderde dementie. Ook al is er een schriftelijke wilsverklaring. ‘Het is moeilijk om ondraaglijk lijden te constateren als de patiënt dat zelf niet kan vertellen.’ Lees meer >>

Euthanasiewetgeving

Verkerk ziet de noodzaak van het plan niet onmiddelijk. Elf jaar lang zat zij in één van de vijf regionale toetsingscommissies die de zorgvuldigheid van euthanasieverzoeken beoordelen. ‘We hebben nu een goede, transparante en te verantwoorden euthanasiewetgeving die ervan uitgaat dat mensen die lijden aan een medische aandoening onder voorwaarden hulp moeten krijgen bij de beëindiging van hun leven als ze dat wensen. Het is echter niet zo dat het alleen om strikt somatisch lijden gaat. De toetsingscommissie kijkt naar het totaalplaatje en als duidelijk is dat de kwaliteit van een leven niet goed meer is, is er volgens de huidige wetgeving al veel meer ruimte dan wordt gedacht. Ik zou het erg jammer vinden als deze praktijk, waarin enorm veel praktische wijsheid is opgebouwd, consequenties krijgt vanwege de nieuwe plannen.’

Schraal antwoord

Organisaties voor ouderen reageren wisselend op de plannen. Manon Vanderkaa, directeur KBO-PCOB: ‘Uit onderzoek blijkt dat het in veel gevallen eenzame en kwetsbare ouderen zijn die hun leven voltooid achten, bijvoorbeeld omdat ze zich tot last voelen. Ook horen wij geregeld van onze leden dat ze zich zorgen maken of er wel goede zorg zal zijn als ze die nodig hebben. Stervenshulp voor deze mensen, hoe goed geregeld ook, is het verkeerde antwoord op een veel dieperliggend probleem. Namelijk het beeld dat we met elkaar hebben van oud zijn en ouder worden, wat nu eenmaal met het krijgen van met gebreken gepaard gaat. Ik ben de laatste die dat wil bagatelliseren, maar een soepele dood mogelijk maken is wel een heel schraal antwoord.’

Eigen regie

Renée de Vries, woordvoerder van ANBO, is minder uitgesproken. ‘Wij vinden dat de keuze om een leven wel of niet te beëindigen aan mensen zelf is. Als iemand aangeeft niet meer te willen leven, moeten we dat serieus nemen. Het kabinet wil verpleegkundigen en psychiaters opleiden om uit te zoeken of er echt een doodswens is. Dat is een goede eerste stap en op deze manier kunnen mensen echt de regie over hun eigen leven krijgen. Bovendien willen we toch ook niet dat mensen die echt niet meer verder willen zelf gaan dokteren en geen hulp krijgen en op die manier een onwaardig levenseinde tegemoet gaan? De kern is dat we niet voor anderen moeten denken. Neem mensen serieus en onderzoek hun motivatie.’

Kwaliteit van leven

Het Ouderenfonds houdt zich liever een beetje afzijdig van de discussie. Woordvoerder Jytte Reichert: ‘Wij zetten we ons in voor de kwaliteit van leven van ouderen. We zijn niet per se voor of tegen dit plan, maar hebben wel gemerkt dat er de afgelopen jaren veel signalen vanuit de maatschappij komen die vragen om een dergelijk plan. Het is goed dat deze signalen opgepakt en gehoord worden. Het is per persoon afhankelijk  wat kwaliteit van leven is en als voor individuele ouderen de kwaliteit van leven toeneemt dankzij dit plan, is dat prettig.’

Het in april uitgebrachte boek ‘klaar met leven’ belicht het thema vanuit een psychologisch perspectief. Het sluit aan bij vraagstukken waar professionals mee worden geconfronteerd in de praktijk en geeft handreikingen om ouderen bij te staan in hun verlangens, dilemma’s en angsten ten aanzien van het levenseinde. Lees meer >>