Naar schatting kampt tussen de één en vier procent van de Nederlandse huishoudens met meervoudige en complexe problemen op diverse leefgebieden, volgens Christine Kuiper, adviseur sociale innovatie bij Movisie. Dit kost niet alleen de samenleving veel geld, zo’n drie tot tien miljard euro per jaar, maar veroorzaakt ook veel leed bij mensen die het treft. Om huishoudens met multiproblemen beter van dienst te zijn, maakte het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid, Movisie, het Nederlands Jeugdinstituut en het Trimbos-instituut een domein overstijgende site voor professionals die deze huishoudens bijstaan. Subsidie voor platformmultiproblematiek.nl. kregen de vier kennisinstituten van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Met deze site willen zij ervaringen, kennis en werkwijzen van professionals uit verschillende disciplines beschikbaar stellen zodat zij hun werk beter op elkaar kunnen afstemmen.

Waarom starten jullie dit nieuwe platform?

Kuiper: ‘Om huishoudens met multiproblematiek is veel te doen. Gezinsdrama’s zijn daarvan het meest extreme voorbeeld. We vroegen ons af hoe we door preventief werken en goed samenwerken dit soort drama’s kunnen voorkomen en zorgen dat zaken niet uit de hand lopen? Professionals in de zorg, jeugdzorg, het onderwijs, het sociaal domein en veiligheid doen erg hun best om mensen met multiproblemen bij te staan maar houden zich uiteindelijk allemaal bezig met slechts een klein stukje van het hele vraagstuk. Niemand van hen heeft goed overzicht over wat er precies speelt op alle leefgebieden. De samenhang in aanpak ontbreekt vaak. Dat maakt goede hulpverlening lastig. De domeinen welzijn en veiligheid hebben bovendien ieder hun eigen dynamiek en wettelijke kaders en spreken niet altijd elkaars taal.’

Wanneer is sprake van multiproblematiek?

‘Als huishoudens op meerdere leefgebieden problemen hebben. Vrijwel altijd spelen financiële problemen. Vaak ook opvoedvraagstukken, huisvestings- en relatieproblemen, verminderde gezondheid, werkloosheid en problemen met justitie. Met enkelvoudige oplossingen kom je dus niet ver.

Multi-problematiek kan verschillende oorzaken hebben. De ene keer gaat het om problemen die mensen van generatie op generatie aan elkaar doorgeven. Een andere keer is het een opeenstapeling van problemen die ontstaan doordat bijvoorbeeld de moeder haar baan kwijtraakt en de vader vertrekt. Het gezinsinkomen gaat dan enorm achteruitgaat wat weer kan leiden tot andere problemen zoals stress en depressies wat de opvoeding weer negatief kan beïnvloeden. Soms spelen externe prikkels een rol zoals de neerwaartse spiraal waarin mensen terechtkwamen na het onterecht terugvorderen van toeslagen door de Belastingdienst.’

Waarom is het zo lastig om als professional mensen met multiproblemen te helpen?

‘Om ze adequaat te kunnen helpen moet je je goed in hen verdiepen en veel beslissingen tegen elkaar afwegen. Dat vraagt goede kennis van de problemen die zich kunnen voordoen op divers leefgebieden, van eventuele ziektebeelden en van de sociale kaart. Je moet ook weten wie en welke instantie je voor wat kan inschakelen. Als je al weet naar wie je moet verwijzen, krijg je vaak weer te maken met wachtlijsten. Om goed je werk te kunnen doen ben je ook afhankelijk van hoe jouw organisatie jou steunt. Is er genoeg menskracht voorhanden? Heb je genoeg professionele ruimte om te doen wat nodig is? Werken jullie met voldoende en de juiste partners die je kunt inschakelen? Is het beleid van jouw organisatie en de gemeente zodanig dat je je gesteund weet in je werk? Vanuit Movisie zien we in de peilingen die we periodiek houden dat wijkteams door een hoge werkdruk slecht toekomen aan preventie en vroegsignalering. Terwijl problemen voorkomen zowel prettiger is voor de mensen die het betreft en maatschappelijke kosten bespaart.’

Weten we eigenlijk wel hoe we goed kunnen helpen?

‘Er liggen veel rapporten met aanbevelingen en er zijn interventies die hulpverleners kunnen inzetten. De basishouding van hulpverleners is essentieel. We weten bijvoorbeeld dat aansluiten bij cliënten, luisteren en hen zelf de regie geven, leidt tot verbinding. Van daaruit kun je vervolgens werken aan verandering. Het begint met contact maken en mensen het gevoel geven dat ze gehoord worden. Maar helaas lopen hulpverleners in hun werk dus vaak tegen belemmeringen op zoals aan gebrek aan tijd, hoge caseload en het niet makkelijk kunnen vinden van de juiste mensen in partnerorganisaties. Met name in het verbeteren van de samenwerking is nog veel winst te halen.’

Wat is er op de site te vinden?

‘We willen persoonlijke belemmeringen en belemmeringen in de samenwerking met andere professionals tackelen. Dit doen we door hulpverleners uit het hele land hun ervaringen met samenwerken te laten delen en ervaringsverhalen van cliënten over wat hen goed heeft geholpen, zichtbaar te maken. Er komen op de site ook tips en tricks hoe je effectiever kunt werken met mensen met multiproblemen. Het wordt dus een plek waar professionals praktisch toepasbare kennis kunnen vinden en met elkaar kunnen delen.’