Project Inburgering Verpleeg- en verzorgingshuizen

‘Albert Heijn zet niet voor niks zwarte meisjes achter de kassa’

Waarom niet mensen die in een inburgeringstraject zitten direct laten doorstromen naar werk? Dat is het idee achter het project Inburgering Verpleeg- en verzorgingshuizen. Daarmee worden drie vliegen in één klap geslagen: instellingen met gekleurd personeel zijn toegankelijker voor allochtone cliënten, werkgevers boren een nieuw reservoir arbeidskrachten aan en gemeenten hoeven geen uitkering te betalen. De vakbond AbvaKabo FNV en werkgeverskoepel Arcares namen het initiatief voor dit project. Uit het sectorfonds Zorg en Welzijn werd 150.000 euro op jaarbasis beschikbaar gesteld en er zijn zeven pilots gestart in 2002. De bedoeling is de samenwerking tussen gemeenten, de branche en de Regionale Onderwijs Centra te verbeteren. In elke pilot moeten vijftien allochtone vrouwen naar werk toegeleid worden. En instellingen worden bekend gemaakt met intercultureel personeelsbeleid om het allochtone personeel binnen te houden.

Leerbaarheid
Het traject gaat als volgt: allochtone vrouwen die beginnen aan een inburgeringstraject worden geselecteerd op ‘leerbaarheid’ om tijdens de taalles ook een module van de beroepsbegeleidende leerweg (bbl 2) te volgen. Wie de opleiding kan en wil volgen, krijgt een dag taalonderwijs, een dag beroepsonderwijs en loopt drie dagen stage in de instelling. ‘Met de selectie hebben we veel leergeld betaald,’ vertelt Bella van der Linden van Sovov, een projectbureau dat zich bezig houdt met de uitvoering. ‘De profielen bleken te veeleisend en de opleiding bleek nauwelijks toegerust om een selectie te kunnen maken.’ Nu, na twee jaar, zijn zeventig van de honderd mensen die aan het project hebben deelgenomen ingestroomd in een vaste baan in de functie van ziekenverzorgende.
In september houdt het project op; er is geen sectorfonds en geen geld meer. Bovendien is de behoefte aan arbeidskrachten in de zorg inmiddels niet nijpend meer te noemen. Niettemin hebben de gemeenten nog grote bakken vol met oud- en nieuwkomers die nog aan een uitkering vastzitten. Volgens Van der Linden is er dus alle reden om dit soort projecten voort te zetten. ‘De werkgevers kunnen over de brug komen door ze het eerste jaar een loonkostensubsidie te geven. En bovendien, over twee, drie jaar komen er weer slechte tijden op de arbeidsmarkt voor de zorg.’
Gekleurd personeelsbestand maakt instellingen toegankelijker voor allochtone cliënten. ‘Albert Heijn zet niet voor niks zwarte meisjes achter de kassa,’ illustreert Van der Linden. Daarom is interculturalisering van de organisatie ook belangrijk. ‘Als eerste moet je als organisatie bepalen hoe intercultureel je wilt zijn,’ stelt Van der Linden. ‘Moet je bijvoorbeeld bij alle cliënten en personeel tegemoet komen aan de eigen wensen voor religie en feestdagen? Ik vind dat je ervan uit moet gaan dat de medewerker zich aanpast aan de norm van de bewoner. Die moet zich thuis voelen in een instelling. Nagellak mag niet, maar mag een hoofddoek dan wel? Dat zijn de vragen waar je als instelling een antwoord op moet formuleren.’

Sigra-project Amsterdam: gerichte voorlichting aan allochtone groepen

‘We moeten allochtone ouders in de week zetten’

In de hogere zorgfuncties werken relatief weinig allochtone medewerkers. Cultuur speelt daarin een belangrijke rol, denkt Juliëtte Neomagus van de Sigra. Van de organisatie, maar ook van de eigen etnische achtergrond. De bevolkingssamenstelling in Amsterdam verandert snel: op dit moment is 67 procent van de jongeren tot 18 jaar allochtoon. Dus is het zaak voor de zorginstellingen de toekomstige arbeidsmarktklanten in die groep te zoeken. Met gerichte voorlichting aan allochtone groepen wil de Sigra (Samenwerkende Instellingen voor Gezondheidszorg in de Regio Amsterdam) vooral iets doen aan het imago van het zorgberoep bij allochtonen.

Mantelzorgimago
Een zevental deelprojecten is ontwikkeld voor voorlichting op beroepen- en banenmarkten, gastlessen op middelbare scholen, maar ook voorlichting aan allochtone ouders op ouderavonden en in buurthuizen. ‘Wij merken dat vooral Turkse en Marokkaanse jongeren erg terughoudend zijn in de zorg te werken,’ zegt Neomagus. ‘Het werk is niet statusverhogend, want het heeft bij hen een mantelzorgimago. Bovendien moet je aan mensen komen, ze wassen. En je moet, zo is het idee, veel te hard werken voor weinig geld.’ Turkse en Marokkaanse meisjes kiezen liever voor apothekers- of doktersassistente, volgens Neomagus. ‘Als ik uitleg dat je in dat vak minder verdient dan als verpleegkundige, dan blijkt dat vaak een sterk argument te zijn.’

Mensen wassen
Ouders hebben grote invloed op het beeld dat allochtone jongeren hebben van het werk in de zorg, denkt Neomagus. ‘Dat blijkt ook uit de gesprekken die ik tijdens voorlichtingsbijeenkomsten voer. Een Marokkaans meisje wilde bijvoorbeeld via een middelbare opleiding uiteindelijk kinderarts worden. Ik legde haar uit dat ze de opleidingsweg daarvoor af zou sluiten als ze eerst voor dokterassistent zou kiezen. Ze kon beter hbo-V gaan doen. “Maar dan moet ik mensen wassen,” was haar reactie. Ja, dat hoort bij het werk, legde ik haar uit, maar dat is niet het enige wat je doet. Haar vader, die meeluisterde, zei uiteindelijk: “Het is goed dat je iedereen moet helpen als dat bij je beroep hoort”.
Een tweetal deelprojecten van de Sigra is specifiek op allochtone ouders gericht: Voorlichting op ouderavonden en in moskeeën, buurthuizen en zelforganisaties. Neomagus: ‘We combineren de voorlichting met een thema over een algemeen onderwerp, waar de mensen toch al naar toe komen. Bijvoorbeeld als de GG en GD een informatieavond houdt over inentingen voor een vakantie in Marokko.’

Thuiszorgorganisatie zet in op instroom allochtone cliënten én personeel

‘Verplicht allochtonen aannemen is de verkeerde insteek’

Kleurrijke zorg, voor en door allochtonen. Dat is wat thuiszorg Midden- en West-Brabant – Huispitaal – wil met het ingezette proces van interculturalisering. Door informatie te geven aan en over allochtone doelgroepen en door in te spelen op de specifieke situaties in thuissituatie. De vraag is: in hoeverre speelt cultuur een belangrijke rol in de zorgvraag?

Instroom bevorderen
Palet, het steunpunt voor multiculturele ontwikkeling, doet aan de hand van die vraag onderzoek bij Huispitaal. Uitgangspunt is dat de informatie over allochtone cliënten niet alleen de zorgvraag duidelijk maakt, maar dat het ook als logisch gevolg de instroom van allochtoon personeel bevordert. Voor de informatievoorziening zijn twee allochtone intermediairs aangetrokken. Zij geven informatie aan de cliënt – samen met de thuiszorgmedewerkster- over de thuiszorg. Zij geven informatie aan het personeel door de zorgbehoefte van de allochtone cliënt over te brengen. De intermediairs hebben een eenjarige opleiding gevolgd van sociaal assistent bij het ROC en lopen stage bij de thuiszorgorganisatie. ‘De nadruk ligt op sociale vaardigheden,’ aldus Saniye Tezcan, adviseur van Palet.

Nut
De interculturalisatie is er in de eerste plaats op gericht een beeld te schetsen van het beleid van de organisatie en kennis te maken met culturele aspecten van allochtone cliënten, vertelt Tezcan. Vervolgens zal een plan van aanpak worden gemaakt voor de daadwerkelijke acties die nodig zijn om de organisatie te interculturaliseren. ‘Belangrijk is dat het zittend personeel er het nut van inziet. Je moet zo’n proces niet van bovenaf opleggen en het moet ook geen extra belasting vormen voor het personeel. Je kunt bijvoorbeeld overleg over culturele aspecten van de zorg in een gewone teamvergadering integreren. Dan wordt het voor het personeel ook een gewoon onderdeel van het werk.’
Niet onbelangrijk is de instroom van allochtoon personeel. ‘Dat mag geen doel op zich zijn,’ volgens Tezcan, ‘maar moet voortkomen uit de behoefte vraaggerichte zorg te bieden. Verplicht allochtonen aannemen is de verkeerde insteek.’