‘Een meisje zit als enige met een hoofddoekje om in de

klas. Jongens beginnen te schelden over homo’s. Zegt zij: “Dat mag niet, dat

zijn ook mensen”. “Maar jij bent toch moslim en dan ben je toch tegen homo’s?”

reageren de jongens. Zegt ze: “Ik heb een vriendin die lesbisch is. Ik wil niet

weten wat ze doet, maar ze blijft mijn beste vriendin.” Dat is zo’n vreselijk

leuk verhaal, dat staat zo dwars op wat iedereen denkt.’

Enthousiast vertelt Anja Meulenbelt over haar ontmoetingen met zomaar een

groep moslimmeisjes in Vlissingen. Met de anekdote maakt ze duidelijk dat de

stereotiepen over moslimvrouwen vaak nergens op slaan. ‘Die meiden weten heel

erg goed waar ze voor staan. Een van die vrouwen heeft een hoofddoek om, maar is

wel gescheiden. Ze voedt in haar eentje haar kinderen op en werkt bij Blijf van

mijn lijf. Het is te arrogant om te denken dat wij kunnen beslissen waarom

iemand een hoofddoekje om heeft.’

Voor de SP gaat Meulenbelt zich in de Eerste Kamer bezighouden met kwesties

als het Midden-Oosten, emancipatie- en minderhedenbeleid en hulpverlening.

Beroemd geworden met de bestseller ‘De schaamte voorbij’ (1976),

publiceerde ze de afgelopen decennia meer dan dertig boeken. Ze schreef veel

over vrouwen en seksualiteit, veranderend ouderschap en welzijnswerk. Tot 1994

was Meulenbelt docent aan de voortgezette opleiding voor welzijnswerk aan de

Hogeschool van Amsterdam. Daarna hield ze zich bezig met hulpverlening aan

slachtoffers van geweld binnen gezinnen in voormalig Joegoslavië. Ze raakte

intensief betrokken bij de hulp aan oorlogsslachtoffers in de Gazastrook en ook

daarover publiceert ze regelmatig (‘Het beroofde land’ en ‘De tweede

intifada’).

Meulenbelt (58) kiest voor de SP omdat de partij heldere doelstellingen

combineert met activisme. ‘Ik ben een oude socialist. Het gaat om waardigheid,

gelijkwaardigheid, solidariteit tussen mensen. De partij maakt de zaken hard en

voert uit wat ze zegt. De afdelingen zijn ongelooflijk actief. Ik ben mee

geweest naar een wijk waar de sociale woningbouw dreigt te worden afgebroken.

Dat vind ik enig, achter Jan Marijnissen aan de wijk in. Mensen zitten erop te

wachten dat er iemand komt die naar ze luistert.’

Wat gaat u concreet op de agenda zetten?

‘De SP moet een beter uitgewerkt beleid hebben over de

Palestijns-Israëlische kwestie´, zegt ze meteen. ´Ik wil dat er meer actie op

gevoerd wordt om Nederlanders bewust te maken wat er eigenlijk aan de hand is.

Verder wind ik me op over het integratiebeleid. Ik vind het ontzettend spijtig

dat er zo’n relachtige toestand ontstaat rondom Ayaan Hirsi Ali. Er zijn veel

meer mensen bezig met minderheden, die beter weten waar ze het over hebben.

Ayaan zet zich uitsluitend af tegen religie, alsof dat de enige factor is. Als

je iets weet over hoe geweld ontstaat binnen gezinnen, weet je dat dat nooit

alleen uit godsdienst voortkomt. Er zijn altijd meerdere factoren. Wat heeft een

man die slaat voor opvoeding gehad? Wat voor ervaringen had hij zelf? Welke

opvattingen heeft hij over de rol van vrouwen?

‘Geweld heeft te maken met hoeveel stress er binnen een gezin is, hoe

geïsoleerd het gezin is. Waarschijnlijk worden bij ons nu minder vrouwen

mishandeld dan vroeger, omdat ze weg kunnen. Als het alleen aan de religie zou

liggen, zouden niet-religieuze mannen niet meppen. Flauwekul natuurlijk. Er zijn

genoeg moslimvrouwen die bij Blijf-van-mijn-lijf werken, die het beter weten dan

Ayaan. Zij heeft er getolkt, maar ze heeft er niet veel van geleerd. Alleen dat

het aan de islam ligt. Op afstand kun je al zien dat dat niet klopt.’

U schrijft ergens dat het woord ‘onderdrukking’ niet meer

bruikbaar is.

Maar veel ouders regelen toch nog een partner voor allochtone vrouwen?

Meulenbelt reageert heftig. ‘Het woord onderdrukking snapt niemand meer. We

doen nu net alsof het met niet-allochtonen en niet-islamieten allemaal in orde

is en dat het met alle islamieten mis is. Daar moet je mee ophouden, daar maak

je een soort tweedeling door. Ik vrees dat Hirsi Ali doodgeknuffeld wordt door

mensen die zich nog nooit hebben beziggehouden met de positie van vrouwen. Het

is zo heerlijk om je tegen de islam af te zetten, dat geeft zo’n fantastisch

superioriteitsgevoel. Hoe lang moesten we in Nederland niet vechten om

vrouwenrechten überhaupt serieus genomen te krijgen? Het duurde 25 jaar voordat

de overheid het serieus nam en voordat er een getrainde hulpverlening werd

opgezet. Moet je dan roepen dat onze cultuur zo superieur is?’

Maar u riep toen toch ook dat Nederlandse mannen

onderdrukken?

‘Ik hecht niet aan een woord, als maar duidelijk is wat er gebeurt. Een

wij-zij tegenstelling helpt niemand, dat isoleert allochtonen verder. En hoe

geïsoleerder, hoe meer kans op geweld binnenshuis. Ik heb veel geleerd van de

vrouwenbeweging. Als we alle vrouwen zouden vertellen hoe erg het is, hoe ze

werden onderdrukt, dan zouden ze hun stofzuigers wegdoen. Dan komen ze bij ons

en wordt alles beter. Zo werkte het natuurlijk niet. Ook heb ik veel gehad aan

Surinaamse en Antilliaanse studentes. Die zeiden: “Jij kan voor ons niet bepalen

wat de eerste stap voorwaarts is”. Antilliaanse vrouwen hebben een traditie van

alleen hun kind opvoeden en vaders zijn vaak vriendjes die langstrekken. Een

vrouw zei: “Ik ben blij dat ik de vader van mijn kind zo ver krijg dat hij zijn

verantwoordelijkheid neemt. Nu zeggen jullie dat ik achterlijk ben omdat ik voor

een man kies”. Ze had gelijk. Ik kan voor moslimvrouwen ook niet bepalen wat hun

eerste stap is.’

Meulenbelt vertelt over het boek ‘Als niemand luistert’ van journalist Hans

Krikke. ‘Hij sprak met meiden op scholen en vertrouwenspersonen en laat zien dat

er wel degelijk heel veel problemen zijn bij meiden tussen twee culturen. Die

meiden zijn vaak stil, hebben eetstoornissen, last van depressiviteit. De

jongens gaan de straat op en maken bonje. Meiden zijn stiller. Maar als niemand

luistert, gaat het lichaam spreken, constateert Krikke. Heel veel van die meiden

krijgen lichamelijke gebreken die vaak niet gezien worden, of te laat. Ayaan

Hirsi Ali heeft wel een punt natuurlijk.’

Meulenbelt weet nog niet hoe ze dit probleem met de SP wil aanpakken. De

discussie verengen tot hoofddoekjes vindt ze verkeerd. ‘Mensen hebben dubbele

loyaliteiten. Als vrouwen het gevoel krijgen dat ze alles moeten opgeven om

geëmancipeerd te worden, dan hoeven ze niet. Je ouders voor de kop stoten, je

man wegdoen en je religie kwijtraken, dat is voor vrouwen gewoon te veel.

Palestijnse vrouwen emanciperen ook in hoog tempo en vaak met hoofddoek op. Die

discussie vond ik vreselijk. Dat Cisca Dresselhuis, hoofdredacteur van Opzij,

zegt: “Er komt hier geen verslaggeefster in met een hoofddoek op. Maar misschien

kantoorpersoneel wel”. Nog erger, naast het racisme kwam er nog bij dat ze niet

praat met de mensen waar ze het over heeft.’

Maar in het programma van de SP staat niets over

vrouwen.

‘Als het aan mij ligt, verandert dat. Iedereen denkt dat emancipatiebeleid

over vrouwen gaat, maar het gaat ook over mannen. De verdeling van zorg is nog

steeds een probleem, en dat los je niet op de VVD-manier op: zo veel mogelijk

vrouwen aan de top en meer kinderopvang erbij. Een beperkte opvatting, want er

is veel meer dan een glazen plafond. Feminisme had voor mij altijd twee doelen:

opkomen voor je eigen belangen en solidariteit. Opkomen voor je belangen bestaat

nog, maar de solidariteit is verdwenen.

‘Ik zelf heb geweigerd om carrière te maken, na twintig jaar op de

Hogeschool van Amsterdam was ik aan de beurt adjunct-directeur te worden. Had ik

geen zin in, ik geef liever les. Veel vrouwen willen een balans tussen hun

relaties en hun werk. Een man met een drukke baan kan dat combineren met een

gezin. Vaak is er iemand thuis die ervoor zorgt, desnoods met een half baantje

ernaast. Dit anderhalve carrièremodel is beter dan we vroeger hadden. Maar

vrouwen verdienen nog altijd minder en dat merken ze als ze uit de relatie

stappen. Dan komen ze eerder in de bijstand. Dat is niet opgelost en ik weet ook

niet hoe dat moet. Als politica heb ik ook niet zoveel te zeggen als mannen nog

steeds liever werken en vrouwen een balans hebben gevonden tussen werk en

zorg.’/Martin Zuithof