‘Gewoon een gesprek met iemand die weet hoe het is – dat is de kern van het Praktijkhuis’, zegt Denise Bosma. ‘Een bakkie koffie en vertel.’ Elf jaar geleden stond ze aan de wieg van het Praktijkhuis in Enschede. In een ‘fijne, huiselijke sfeer’ kunnen mensen daar met allerhande psychische of sociale problemen een luisterend oor, praktische hulp en steun vinden, zowel individueel als in groepsvorm. En dat allemaal bij een opgeleide ervaringsdeskundige. Denise: ‘We zijn allemaal mensen die iets is overkomen in het leven, daar sta je niet alleen in. Het gaat om het contact van mens tot mens.’
Ervaringsdeskundige
‘We bieden ondersteuning bij alle problemen: armoede, eenzaamheid, fysieke beperkingen, psychische problemen – alles komt langs’, vertelt Bosma. ‘Dat is belangrijk, want alles overlapt elkaar vaak ook. We denken en helpen altijd mee, maar we zijn geen behandelaars. We verwijzen dan ook heel veel door.’ De kracht van de Praktijkhuizen is de ervaringsdeskundigheid van alle medewerkers, die allemaal worden opgeleid via de Ixta Noa opleiding. Bosma: ‘Wij weten hoe het is en wat kan helpen. Daar vertellen we over. Dat maakt de drempel laag. Ik zie ervaringsdeskundigheid echt als een beroep. Als derde kennisbron, naast de behandelaar, het eigen netwerk en de cliënt zelf. Aan die combinatie heb ik zelf ook het meeste gehad.’
KOPP-kind
Een ‘keerpuntgesprek’ noemt Bosma het eerste gesprek dat zij zelf (nu zo’n vijftien jaar geleden) met een ervaringsdeskundige voerde. Bosma kampte op dat moment met anorexia, depressie en – zo bleek later – PTSS, waarvoor de oorzaak in haar jeugd lag. ‘Ik ben een KOPP-kind’, vertelt ze. KOPP staat voor ‘Kind van Ouders met Psychische Problemen’. Haar vader heeft een vorm van autisme, net als haar oudere broer. Haar zusje heeft ADHD en haar moeder mogelijk FAS (Foetaal Aalcohol Syndroom), aangezien háár moeder alcoholiste was. Het zorgde ervoor dat er thuis geen goede basis en veiligheid was. Denise: ‘Ik werd een soort derde ouder.’ Door het gesloten gereformeerde milieu waarin ze opgroeide, kon ze daar eigenlijk ook met niemand over praten.
Spiegel voorhouden
Rond haar twintigste waagt Bosma de stap naar het inloophuis van Ixta Noa in Zutphen. ‘Naar de huisarts of ggz durfde ik niet te gaan’, vertelt ze. ‘Ik vertrouwde hen niet. Ik was bang dat ik opgenomen zou worden en dwangvoeding zou krijgen. En ik dacht: “zij weten helemaal niet hoe ik me voel”.’ Bovendien viel praten haar – door het jarenlange zwijgen – zwaar. Tegen ervaringsdeskundige Natasja hoefde ze echter niet veel te zeggen. ‘Ze vertelde juist haar eigen verhaal, heel open en eerlijk. Dat was voor mij al bijzonder, want zelf schaamde ik me enorm. Ik hoefde alleen maar te knikken en soms zei ik: “Ja, dat heb ik ook”. Die herkenning was zo fijn. Ik dacht jarenlang dat ik de enige was die hiermee worstelde.’
De ervaringsdeskundige was volgens Bosma heel begripvol, maar ze hield haar ook een spiegel voor. ‘Je kunt zelf bepalen hoe jij vanaf nu verder wilt, vertelde ze. Ondanks alles wat je is overkomen. Dat hoef je niet alleen te doen. Wij helpen je daarbij. Dat was een keerpunt voor mij.’
Opkrabbelen
Ervaringsdeskundige Natasja werd haar mentor. Bosma deed mee aan zelfhulpgroepen bij Ixta Noa en zette van daaruit de stap naar psychotherapie. Zo krabbelde ze langzaam op. ‘Rond mijn 23e had ik het gevoel dat ik er weer was; ik voelde me weer ok.’ Bosma werd vrijwilliger bij Ixta Noa en gaf gastlessen over eetstoornissen en depressies. Doodeng, maar ook heel belangrijk, zegt ze: ‘Op mijn dertiende had ik mijn eerste depressie. Als ik toen zelf zo’n verhaal had gehoord, had ik er misschien niet zo lang mee rondgelopen. Het lesgeven werkte daarnaast herstellend. Het was goed voor mijn zelfvertrouwen en hielp me over mijn laatste restje schaamte heen. Schaamte zorgt ervoor dat je niet praat over wat je dwarszit. Dat vergroot de kans op een terugval.’
Praktijkhuis oprichten
De gastlessen en het vrijwilligerswerk zetten haar bovendien op het spoor om meer te doen met haar ervaringsdeskundigheid. ‘Dat ik anderen kan helpen met mijn verhaal, gaf me een heel goed gevoel.’ Niet lang daarna zette Bosma dan ook een Praktijkhuis op in Enschede. Dat is nu ruim elf jaar geleden. Inmiddels heeft Ixta Noa zes Praktijkhuizen en zijn er veel opgeleide ervaringsdeskundigen vanuit Ixta Noa werkzaam in wijk- en Factteams en GGZ- en Jeugdzorginstellingen. Daar zetten zij ‘het cliëntperspectief’ op de agenda.
Veel werkzaamheden
Bosma voert nog regelmatig een goed gesprek met bezoekers. Daarnaast is zij de laatste jaren vooral druk als coördinator van externe projecten. Ze initieert en neemt deel aan samenwerkingsverbanden met andere organisaties in het sociaal domein. Daarnaast schuift ze vaak aan bij beleids- overleg- en ontwerptafels. Zo werkte ze onder andere mee aan het armoedebeleid in de gemeente Enschede en aan een project om mensen met een psychische kwetsbaarheid naar een baan te begeleiden. Ook was ze een van de ontwikkelaars van de Associate Degree opleiding tot ervaringsdeskundige aan de Saxion Hogeschool, waar ze ook lesgeeft.
Ondernemend en nieuwsgierig
Maar de lijst is nog veel langer. ‘Ik ben een netwerker en behoorlijk ondernemend en nieuwsgierig’, lacht ze. ‘Ik ken veel mensen en kom op veel plekken. Zo rol ik vaak van het een in het ander.’ Aan al die tafels vertolkt zij het perspectief van de mensen om wie het gaat, op basis van haar eigen ervaringen en die van anderen. ‘Heel mooi’, noemt ze dat werk. ‘Ik kan invloed hebben waar het beleid gemaakt wordt. Daar word ik heel blij van.’
Denise Bosma is een van de genomineerden voor de Zorg+Welzijn Award 2021, deze wordt uitgereikt tijdens het congres Wijkteams op 20 mei. Benieuwd naar de andere genomineerden? Klik dan hier.
