Door Dominique Elshout – Aan het eind van het gesprek valt de naam van Paulo Freire, de Braziliaanse pedagoog die wereldwijd beroemd werd met zijn boek Pedagogie van de Onderdrukten. Freire ontwikkelde een onderwijsmethode die uitgaat van de beleving van armen. Geen hoogdravende theorie, maar onderwijs aansluitend op de dagelijkse praktijk. Jenny Fraai en Charlie de Windt zijn in Nederland om toelichting te geven op hun project Pro Alfa in Curaçao, om ideeën op te doen en contacten te onderhouden.

Paulo Freire is hun lichtend voorbeeld. De praktijk van alledag, dat betekent bij voorbeeld eten koken en jezelf verzorgen. Niet toevallig is Pro Alfa op die terreinen actief. Cursisten kunnen les krijgen in banket bakken, koken, uiterlijke verzorging maar ook in zoiets als sanitaire montage. Loodgieten, zeg maar. ‘Mensen willen zelf een taart bakken, maar dan moeten ze eerst het recept kunnen lezen. Zo leren we ze twee dingen tegelijk’, zegt Jenny Fraai. ‘Lezen en doen. We proberen ook een beroepshouding mee te geven. Hoe maak je een kwitantie, hoe verkoop je jezelf, hoe breng je spullen aan de man, gewoon marketing.’

Schaamte
Pro Alfa richt zich op ouderen en jongeren, afkomstig uit de arme buurten op het eiland. Sommige jongeren komen via de overheid bij het project terecht, de zogeheten tweede-kansjongeren die een sociale vormingsplicht kregen opgelegd, bij voorbeeld na een tijdje detentie. Ouderen komen vaak binnen via hun kinderen, die hen stimuleren. ‘Maar we krijgen mensen niet altijd gemakkelijk over de drempel. Ze schamen zich als ze niet kunnen lezen.’ Lezen, daar staat of valt veel mee. Alfabetisering is core business van Pro Alfa. Taallessen sluiten aan bij het beroep waar cursisten belang in stellen. ‘We besteden aandacht aan het jargon van dat beroep. Mensen kunnen bij ons zo veel mogelijk kiezen voor een vak waar ze zin in hebben, maar we houden ook rekening met de markt. In de bouw- en hotelsector is momenteel veel plaats.’

Deelcertificaat
Een jobcoach verbonden aan Pro Alfa probeert vooral voor de jongeren aansluitend op de cursus een baan te vinden. ‘Bij jongeren is de slagingskans 75 procent. Ze zijn geslaagd als ze werk krijgen of naar een andere opleiding gaan.’ Pro Alfa stelt geen tijdlimiet aan de opleiding. ‘Als je na drie jaar nog niet eens ‘zaag’ kunt lezen, gaan we niet verder’, legt Charlie de Windt uit. ‘Soms moeten we één op één les geven, zo zwak zijn de leerlingen dan.’ Maar dat komt niet vaak voor. De meeste cursisten gaan uiteindelijk naar huis met een deelcertificaat, waarmee ze bij voorbeeld kunnen doorstromen naar de ambachtschool. In aangepaste lokalen is ruimte en materiaal voor het praktijkgerichte onderwijs. Zelf toiletten monteren, een als woonkamer ingerichte ruimte opruimen, zonder veel theorie. En altijd oog voor omgangsvormen. ‘We letten op woordgebruik en proberen jongeren hun schreeuwlelijkheid af te leren’, zegt Charlie de Windt. ‘We dragen sociale vaardigheden over, daarmee zit Curaçao momenteel echt in de knoop’, vult Jenny Fraai aan.

Trots
Zo praktisch mogelijk onderwijs, dat betekent ook inspelen op de actualiteit. De actualiteit van het orkaanseizoen bij voorbeeld, maar ook praten in de les over de autonomie die Curaçao wacht, als eerste stap op weg naar zelfstandigheid. ‘Wij vinden dat mensen daar ook over moeten nadenken. Iedereen heeft het erover, dan kun je het niet langs je oren laten gaan’, geeft De Windt aan. ‘Mensen moeten denken over hun plek in de maatschappij.’ Met die bewustwording, en de opgedane kennis, neemt het zelfvertrouwen van cursisten snel toe, ervaren Fraai en De Windt. ‘Ze zijn trots als ze zelf gekookt eten me naar huis kunnen nemen, of een barbecuepoot die ze hebben gemaakt. Je ziet ze groeien.’

U kunt het hele artikel lezen in Zorg + Welzijn Magazine nummer 4, april 2008