Mensen in een sociaal isolement hebben geen sociaal netwerk of enige vorm van steun. Ze zijn daarom volledig aangewezen op professionele hulp als ze hulpbehoevend worden. Anja Machielse van de Universiteit voor Humanistiek onderzocht de effecten van de interventies die worden ingezet om ouderen uit hun isolement te halen. Het onderzoek “Ouderen in sociaal isolement”, is gefinancierd door Movisie. Wat blijkt: dat doel wordt vrijwel nooit gehaald. Dat wil niet zeggen dat het niets oplevert. ‘Kijk naar de baten die begeleiding oplevert voor de cliënt en voor de professional’, licht Martijn Bool toe. Hij is adviseur voor het onderzoeksprogramma bij Movisie.
Regie in eigen hand
Bij ouderen die in een sociaal isolement zitten gaat het zelden om één probleem. De kunst voor de professional is om op het juiste moment de regie voor actie bij de cliënt in eigen hand te leggen. ‘Dat betekent, zegt Bool, ‘dat de professional goed uitzoekt wat de hulpvraag is en wat de hulpverlener kan bieden. Bij sociaal isolement gaat het erom vertrouwen op te bouwen, een vangnet te creëren of om alleen een praatpaal te zijn. Altijd staat voorop: ontwikkel de zelfstandigheid van de cliënt om zelf actie te ondernemen.’
Eenzaam achter de geraniums is dichter bij dan je denkt. Eén op de vier mensen met een verstandelijke beperking geeft aan zich vaak of altijd eenzaam te voelen. Van de ggz-cliënten voelt drie van de vier mensen zich erg eenzaam. Dat blijkt uit onderzoek voor een quick scan voor het Nationaal Eenzaamheid Congres. Lees meer>>
Sociale activering
Maar die zelfstandigheid is voor mensen in een sociaal isolement juist een groot probleem. Dat blijkt ook uit het onderzoek: in het algemeen komen ouderen, ondanks interventies, niet uit hun isolement. ‘Maar er zijn wel degelijk opbrengsten te halen uit de interventies om isolement tegen te gaan’, aldus Martijn Bool. ‘Sommige mensen worden toch sociaal geactiveerd of nemen weer contact op met hun kinderen. Hun administratie komt weer op orde of het vervuilde huis wordt aangepakt. Op onderdelen is er dus zeker effect te zien van de interventies van professionals. Het onderzoek laat zien dat we breed moeten kijken naar het thema sociaal isolement en dat we niet met standaard oplossingen voor dit probleem moeten komen.’
Moreel dilemma
En toch is het nodig dat de hulp in zo’n precaire situatie op enig moment wordt afgebouwd, ook al lijkt dat niet mogelijk. Kan de professional dat verantwoorden? Bool: ‘Dat is zeker een moreel dilemma waar hulpverleners mee vechten. Omdat je soms de laatste strohalm bent voor je cliënt. De cliënt wil graag dat je blijft, maar de professional moet de intensieve bezoeken afbouwen omdat de cliënt anders te afhankelijk wordt. Het is dan belangrijk om met je leidinggevende te bespreken hoe je dat kunt doen.’
Mensen in een sociaal isolement hebben geen sociaal netwerk of enige vorm van steun. Ze zijn daarom volledig aangewezen op professionele hulp als ze hulpbehoevend worden. Eenzaamheid is maar moeilijk te bestrijden. Lees in het Dossier Eenzaamheid meer informatie over eenzaamheid en sociaal isolement.
Investeren
Dus bij mensen in een sociaal isolement kun je ervan uitgaan dat voortdurende begeleiding nodig is? ‘Nee’, zegt Martijn Bool. ‘Dat is te zwart-wit. Je moet per cliënt bekijken wat mogelijk is. Wat denkt de cliënt dat hij nodig heeft, wat kun je als professional bieden. Een professional investeert vaak zelf ook veel in de band met de cliënt. Maar beide partijen moeten voor ogen houden dat de hulpverlening professioneel is. Praat met je collega ’s over hoe ver je kunt gaan in het voortzetten van het contact met de cliënt. En weet dat de betrokkenheid van de professional het voor de cliënt moeilijker maakt het contact met de hulpverlener te verminderen.’
De publicatie “Ouderen in sociaal isolement” is vanaf 30 juni te downloaden op www.movisie.nl/publicaties >>
Voor mij – trainer en oprichter van Nfactory en ontwikkelaar van aanpakken tegen eenzaamheid- een bekend geluid. Ik erken het dilemma en de taaiheid van het probleem. Evenzogoed zou ik willen waken voor doemdenken. We hebben nog vele bronnen niet aangeboord naar mijn smaak.
Telkens wanneer professionals kans zien om uit de ik-ben-de-laatse-strohalm-klem te stappen en samen te werken met ‘gewone’ burgers is er nog wat te bereiken. Telkens wanneer mensen door ‘gewone’ andere mensen herinnerd worden aan eigen kracht en verlangens, en daarin hoopvol of nieuwsgierig worden, is de eerste stap gezet richting herstel.
Nodig is daarom dat sociale professionals deze ‘gewone’ burgers scholing en coaching bieden in het linken en liken van de eenzame oudere.
Bij mensen met een verstandelijke beperking zijn onlangs in Uden de resultaten bekend van een gecombineerde interventie van een eigen cursus en coaching van begeleiders (toen in 2014 waren die nog beschikbaar) gemeten.: niet langer eenzaam, is hun eigen oordeel.
Is dat een doorbraak? Is dat ook bij anderen mogelijk?
Wie zal het zeggen?
Op het Wijlandcongrestival dat ik vorige week organiseerde spraken 130 deelnemers (vrijwilligers, werkers en onderzoekers) met elkaar over #wat werktenvoorwie in de aanpak tegen eenzaamheid. De conclusies maken we binnenkort bekend. Eerste indruk: Niet opgeven, en veel in cocreatie tussen professionals en gewone burgers ondernemen. Dat werkt!