De basishouding van de overheid naar de burger is er een van wantrouwen. Als je je formulieren voor een uitkering niet op tijd instuurt, dan staat je een boete te wachten, om maar een voorbeeld te noemen. Terwijl hoogstens vijf procent van de mensen die voor hun inkomen afhankelijk zijn van de overheid, geneigd is om doelbewust fraude te plegen. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van Hertogh onder mensen met verschillende soorten uitkeringen.

Fraude

Hertogh is één van de sprekers tijdens de Masterclass Juridische vraagstukken in het sociaal domein, op 6 maart in het Muntgebouw in Utrecht. De hoogleraar Rechtssociologie publiceert met enige regelmaat over de benadering van burgers door de overheid: ‘Uit ons onderzoek naar hoe mensen zelf denken over hun uitkeringssituatie, blijkt dat verreweg de meeste burgers de regels graag willen naleven, maar dat de overheid hen benadert alsof ze elk moment fraude kunnen plegen.’

Niet serieus genomen

Het gevolg van die wantrouwende benadering is, aldus Hertogh, dat mensen zich niet serieus genomen voelen, dat ze weinig waardering krijgen en dat ze dan gaan ‘draaien’. Hertogh: ‘Er zijn aanwijzingen in het onderzoek dat mensen zich ook gaan gedragen naar de manier waarop ze worden benaderd, namelijk frauduleus. Mensen zijn eerst heel verbaasd dat ze worden behandeld alsof ze de wet willen overtreden, vervolgens gaan ze schuiven.’

Burgers dienen beschermd te worden tegen de goede bedoelingen van sociaal professionals. Zegt Tim Robbe. ‘Men lijkt te denken dat met de nieuwe wetgeving een vrijbrief is afgegeven om maar wat te experimenteren.’ Lees meer >>

Eigen technieken

Hertogh heeft voor het onderzoek nauw samengewerkt met professionals in het veld. ‘Wij zien dat professionals zich bewust zijn van die wantrouwende benadering en dat ze er zelf vaak behoorlijk mee worstelen. We zien ook dat professionals hun eigen technieken ontwikkelen om daarmee om te gaan. Ze zoeken zelf naar vormen om de burger beter in beeld te krijgen. Door in hun werk meer ruimte te maken om mensen te zien en te spreken, door persoonlijk contact vóór dat burgers de procedures ingaan.’

Ruimte nemen

Er zijn zeker verschillen in de benadering door professionals, zegt Hertogh. De één volgt de regels nauwlettend, de ander neemt ruimte. ‘Als een cliënt zijn formulieren niet vóór de uiterste datum opstuurt, is dat dan fraude?’, geeft Hertogh als voorbeeld. ‘De ene professional vindt misschien van wel omdat de regels dat zeggen, een andere professional vraagt bij de cliënt na waarom de vertraging is opgetreden en geeft informatie over hoe en wanneer een cliënt kan reageren op een besluit.’

Burgerperspectief centraal

Uitgangspunt moet worden, aldus Hertogh, dat het burgerperspectief centraal staat: met wie heb je te maken, wat is het profiel van deze cliënt? ‘Daar kun je dan op inspelen. Dat is voor professionals een andere manier van denken. Hoe je dat kunt doen en wat ervoor nodig is, daar wil ik tijdens de masterclass op 6 maart met professionals graag over van gedachten wisselen.’

Meer informatie over of aanmelden voor de masterclass? Klik dan hier >>