Goed presteren op school is niet alleen afhankelijk van een goed stel hersens en een optimaal lesaanbod. Er komt veel meer bij kijken. En daar zit vaak het probleem. Een ander voorbeeld is de (verwaarloosde) samenhang tussen ‘sociaal’ en ‘fysiek’. In het publieke domein zijn stedenontwerp en bouw naar onze ervaring gescheiden van zorg, welzijn en onderwijs. En dat terwijl met het tot stand brengen van samenhang tussen sociaal en fysiek je veel mogelijkheden krijgt om bruggen te slaan tussen gespecialiseerde organisaties.

Het mooiste is dat dit gebeurt op natuurlijke wijze, namelijk door de burger zelf. Die kan door ontmoetingen verschillende levenssferen met elkaar verbinden. Dit vraagt zeker niet in alle gevallen om enorme projecten: de speelplaats van een basisschool kan namelijk hét ontmoetingsplein worden voor de buurt. De sportruimte van een verzorgingshuis kan nadrukkelijk worden opengesteld voor (jonge) buurtbewoners. Nu zijn jonge mensen geen doelgroep voor het verzorgingshuis (en daarmee geen inkomsten- of financieringsbron), maar de aanwezigheid van jeugd kan een belangrijke aanvulling zijn op in het dagelijkse leven van ouderen met een beperkte actieradius.

Het pleidooi om een tennisbaan in de tuin van het verpleeghuis te laten beheren door de lokale tennisvereniging, is ook een voorbeeld van hoe je door ogenschijnlijk buiten je directe doelstelling te stappen, juist bijdraagt aan het grotere doel: het welzijn van verschillende groepen in de buurt. Als de naasten van de bewoners immers niet alleen naar de zorginstelling komen voor een (plichtmatige uurtje) bezoek, maar daar ook kunnen sporten en zich vermaken, waarbij vader of moeder genietend aan de kant toekijkt, is er een ander klimaat. Die levendigheid kan de fixatie op zorg doorbreken. Op die manier is het geheel meer dan de som der delen.

Verankeren
Het is niet altijd gemakkelijk om dergelijke vormen van samenwerking te verankeren. Organisaties die in het leven zijn geroepen voor een bepaald doel en voor bepaalde groepen, hebben zich daarin veelal gespecialiseerd. Zij zijn daartoe vaak aangemoedigd of gedwongen door van overheidswege opgelegde en van schotten voorziene regelgeving en financiering.

Dit is opmerkelijk, zeker omdat juist de overheid de hoeder van het publieke belang is. Hier wordt de kern geraakt van de problematiek in het publieke domein: de spanning tussen het collectief van de samenleving en de rechten van het individu, ofwel, tussen samenhang en specialisatie. Beide ijveren voor en in het belang van het welzijn van de burger, maar kunnen elkaar niet versterken. Deze paradox is te doorbreken. Hiervoor is het noodzakelijk dat als er samenhang tussen levensterreinen is (zie de genoemde voorbeelden) er hier een aanbod voor wordt gecreëerd. Om dergelijk aanbod, dat verbindingen maakt, tot stand te brengen, moet regelgeving globaler worden. Ook dienen organisaties op basis van vertrouwen te kunnen handelen en verantwoording af te leggen.

Ad van Elzakker en Hetti Willemse, Publicarea, adviesbureau in het publiek domein

Bron: Foto: ANP/Olaf Kraak