Door Alexandra Sweers – ‘Weet je, ik ruik het van een kilometer afstand als iemand mij wil veranderen’, zegt Grada (60) met toegeknepen ogen. ‘Mijn uiterlijk staat ze niet aan, ze kijken raar en ik moet me aan hun regels aanpassen. Nou, dan ga je wel een verdedigende houding aannemen. Gelukkig heb ik mijn mondje wel bij me, maar niet iedereen kan voor zichzelf opkomen’, zegt ze trots. Grada is kritisch over de hulpverleners die haar benaderden in de jaren dat ze thuis- en dakloos was. Het contact met de straatadvocaten was totaal anders, vertelt ze. ‘Die luisterden wel. Ze waren heel geïnteresseerd.’
Koffie
Tussen 2000 en 2008 kende Utrecht de Stichting Straatadvocaat Utrecht (SSU). Straatadvocaten zijn ervaringsdeskundigen die daklozen bijstaan in bepaalde situaties. Annelies Neutel was coördinator en runde de stichting samen met voormalig daklozen, zoals David en Willem. De missie: niet-daklozen meer laten begrijpen van dakloos-zijn en samen de samenleving fundamenteel menselijker maken. ‘Straatadvocaten helpen daklozen met het aanvragen van een uitkering, met hun schulden of de procedure voor huisvesting. Maar ze bieden ook een kop koffie, een plek waar dakloze mensen even de drukte kunnen ontlopen en hun verhaal op een open, eigen manier kunnen vertellen. ‘Ruimte bieden voor het uiten van emoties is ook een belangrijke functie’, zegt Annelies Neutel.
En zo kwam op een dag de thuisloze Grada op het kantoor van de straatadvocaten. ‘Om hulp te vragen voor een asielzoeker’, zegt ze, duidelijk gravend in haar geheugen. ‘Toen we klaar waren met die klant, vroeg David mij: “En jij dan?”’ Even later had ze een afspraak om haar eigen situatie te verbeteren. ‘Ja, ik zat niet in de opvang door schulden hoor! Het kwam door mijn familie.’ Verder wijdt ze niet uit over haar verleden. In haar boek schrijft Neutel dat Grada geen fijne herinneringen heeft aan haar jeugd en het gezinsleven. ‘Wat ze vooral heeft meegekregen, is dat ze niet deugd en niks waard is.’
Eeuwigheid
De straatadvocaten probeerden mensen te bereiken die geen vertrouwen meer hadden in de hulpverlening. Annelies Neutel: ‘In de dienst- en hulpverlening krijgen daklozen te maken met afspraken waarop ze dagenlang moeten wachten, wisselende contactpersonen, onrechtmatige beslissingen en een gebrek aan samenwerking. Procedures duren een eeuwigheid.’
Vaak weten de daklozen niet meer wat ze moeten doen. Voor hen is het een opluchting om te praten met belangenbehartigers die zelf ook dakloos zijn geweest. ‘De straatadvocaten wekken vertrouwen en hebben meer recht van spreken als ze iemand een schop onder de kont geven. Bovendien hebben ze ervaring met procedures en zijn ze onafhankelijk’, aldus Annelies Neutel.
Lees verder in Zorg + Welzijn Magazine nummer 6, juni 2009.
