“Samen beslissen” heet de toolbox voor professionals om mensen met dementie – en hun naasten – te helpen keuzes te maken en beslissingen te nemen die bij hen passen. Want het gesprek met mensen die in meerdere of mindere mate de weg kwijt zijn is niet altijd gemakkelijk. ‘Iedereen heeft de neiging deze mensen te helpen en te ondersteunen. Dan neem je het eigenlijk van de cliënt over’, zegt Annelies Kooiman. Ze is expert bij Movisie en initiatiefnemer van het team dat de toolbox samenstelde voor professionals, met tips en materiaal om samen met cliënten met dementie en hun naasten besluiten te nemen over zorg en leven.

Tools voor communicatie

‘Mensen met dementie kunnen veel meer dan wij denken. Communicatie is de crux’, zegt Kooiman. ‘Wat je wilt bereiken in het gesprek met mensen met dementie is de verbinding te zoeken met iemands waarden en voorkeuren. Om de cliënt zo lang mogelijk een stem te geven in het proces van zorg en ondersteuning.’ De toolbox is bedoeld als handvat voor casemanagers dementie, wijkverpleegkundigen en sociaal professionals die werken met mensen met dementie. Het team van experts heeft alle tools voor communicatie met mensen met dementie gebundeld en verschillende methodieken en instrumenten ontwikkeld om het gesprek aan te gaan met cliënten in verschillende fases van dementie.

Kwestie op tafel

Het proces begint met de kwestie op tafel krijgen, zegt Kooiman. ‘Wat is er aan de hand dat besproken moet worden? Bijvoorbeeld: een man met dementie wil graag auto blijven rijden. Het stappenplan is dan als volgt: eerst moet de kwestie duidelijk zijn, vervolgens worden de opties besproken; wat is er mogelijk? Dan weeg je gezamenlijk de voor- en nadelen af en neem je een besluit over wat de mogelijkheden zijn voor de cliënt in zijn of haar situatie. Daarna volgt een probeerfase. Dit alles in overleg met de cliënt en met partner en naasten. Kooiman: ‘De man met beginnende dementie die graag in zijn auto wil blijven rijden, kan dat eventueel doen met zijn vrouw naast hem. En je kunt een app in de telefoon zetten die meneer veilig op de plek van bestemming brengt, zodat hij niet meer verdwaalt.’

Samen beslissen

Niet alleen voor naasten, ook voor professionals is het lastig dat gesprek te voeren, weet Annelies Kooiman. ‘Mensen met dementie kunnen soms traag van begrip zijn en doen er lang over om de vraag of hun wens helder te krijgen. Vaak zijn meerdere gesprekken nodig. Ook professionals zijn zich vaak niet bewust van hoe ze zo’n gesprek moeten voeren.’ De toolbox “Samen beslissen” biedt uitkomst; ze bevat gespreksmodellen, tips en materiaal die helpen om te communiceren met mensen met dementie. Maar ook hulpmiddelen om samen te werken met collega’s rond een cliënt. En tot slot ook clips: video’s met toelichting en inspiratieflitsen om zelf aan de slag te gaan.

Dementie bespreken

De toolbox is net verschenen, dus het effect van deze verzameling methodieken bij cliënten is nog niet duidelijk. ‘We hebben workshops gehad met professionals’, zegt Kooiman, ‘daaruit bleek dat hulpverleners de toolbox handig vinden omdat alle instrumenten bij elkaar staan. Ze vinden het bovendien ook fijn om te horen dat collega’s met dezelfde problemen zitten. Voor professionals is het – net als voor naasten trouwens – moeilijk om het juiste moment te vinden om de gevolgen van dementie te bespreken met de cliënt.

Niet-pluis gevoel

Vaak zijn hulpverleners al in huis en zien zij door “niet-pluis-moment” een diagnose wel aankomen. Wanneer stel je dan dementie of een verslechtering van de ziekte aan de orde? ‘Wij hebben in de toolbox ook verschillende gespreksmethoden opgenomen die professionals op weg kunnen helpen bij zo’n “niet-pluis” gesprek’, zegt Annelies Kooiman. ‘En we hebben tools opgenomen om goed samen te werken met collega’s die betrokken zijn bij de zorg voor een cliënt met dementie. Communicatie onderling en met naasten is belangrijk voor de zorg, maar ook voor het begrip van mantelzorgers en andere bij de cliënt betrokken professionals.’

Ook Bohn Stafleu van Loghum heeft vijf e-learnings over samen beslissen beschikbaar. De e-learnings zijn gemaakt in samenwerking met voorlopers uit de zorgsector en uit onderzoek. Naar de samen beslissen e-learnings >