Door Hugo Bakkum en Heleen Rijnkels – In de Amsterdamse wijk Nieuwendam-Noord vindt tussen 2002 en 2010 een grootscheepse herstructurering plaats. Dit betekent veel verandering voor de mensen in de wijk. Er wordt gesloopt en gebouwd en veel mensen zullen één of meerdere keren moeten verhuizen. Door de onrust daaromheen staat de betrokkenheid van bewoners bij hun buurt en bij elkaar onder druk. Daarom heeft stadsdeel Amsterdam-Noord al enkele jaren een ‘aanjager’ aan het werk.
‘De aanjager heeft als taak om samen met bewoners, instellingen en buurtregisseurs de sociale kwaliteit in de buurt te verbeteren’, zo legt Marjanne Grotenhuis uit. Grotenhuis is sociaal programma-manager binnen het stadsdeel, en verantwoordelijk voor het versterken van de leefbaarheid tijdens de vernieuwingsperiode. ‘Dat zo’n aanjager nodig is in deze wijk, wordt onderstreept nu Nieuwendam-Noord tot de “Vogelaarwijken” behoort. Het is cruciaal dat mensen worden uitgedaagd om zich verantwoordelijk te voelen voor hùn wijk, als wij van deze wijk een prachtwijk willen maken’, aldus Grotenhuis.

De aanjager heeft een vaste plaats binnen de projectstructuur van het brede herstructureringsplan voor de wijk. Specifieke opdracht aan de aanjager binnen deze projectstructuur is het leggen van verbindingen tussen mensen, instellingen (zowel de accommodaties als de activiteiten) en het stadsdeel. Door ruimtelijke en sociale maatregelen te combineren wordt herstructurering aangegrepen als een mogelijkheid om ook plannen voor het vergroten van de leefbaarheid uit te voeren. Hoewel aangesteld door het stadsdeel, heeft de aanjager grote vrijheid om vanuit het perspectief van alle partijen te werken. Deze unieke positie maakt het mogelijk beleid èn uitvoering een stap verder te brengen en met elkaar te verbinden.

Activiteiten voor en door bewoners
De aanjager in Nieuwendam-Noord zet projecten en activiteiten op die vaak voortkomen uit ideeën van bewoners. Zo wordt er momenteel samen met professionals en vrouwen uit Nieuwendam-Noord gewerkt aan de totstandkoming van het vrouwenatelier. Dit is een oefenplaats waar vrouwen ervaring kunnen opdoen met kleinschalig ondernemerschap. Belangrijk aandachtspunt van de aanjager is de samenwerking tussen de verschillende organisaties die in de wijk actief zijn. De aanjager zorgt ervoor dat corporaties, buurtwerkers, jongerenwerkers en politie nauwer met elkaar samenwerken als het gaat om het opzetten van projecten en activiteiten die de leefbaarheid in de wijk en de participatie van bewoners bevorderen. Eerder zijn er met samenwerkingspartners een buurtsoap en een kunstenaarsproject uitgevoerd en zijn er dansmiddagen voor ouderen opgestart. Het project Battle in Noord waarbij jongeren workshops en masterclasses volgen op het gebied van sport en creativiteit is zelfs verfilmd en uitgezonden op de nationale televisie.

Omzetten 
De aanjager werkt veel samen met partners als het opbouwwerk, het jeugd- en jongerenwerk, de thuiszorg en scholen. Doordat de aanjager binnen de gemeente een vaste plaats heeft in het project van de herstructurering, kan deze de signalen van de uitvoerders snel op de juiste plaats neerleggen. Daarmee kan een aanjager geluiden uit de samenleving omzetten naar zowel beleid als activiteit.
De methodiek en de aanpak van de aanjager zijn in Nieuwendam-Noord al werkend verder ontwikkeld, bijgeschaafd en getoetst aan de praktijk. De methodiek is inmiddels beschreven, waarmee de functie van aanjager overdraagbaar is gemaakt voor andere herstructureringswijken. Maar daarnaast kan de unieke rol van een aanjager als verbindende schakel in de driehoek tussen de gemeente, instellingen en bewoners ook binnen ‘gewone’ wijken toegepast worden. Volgens Grotenhuis is dit zeker aan te bevelen: ‘De herstructurering van Nieuwendam-Noord maakt de rol van iemand als aanjager noodzakelijk. Maar ik kan mij goed voorstellen dat gemeenten in met name sociaal zwakkere wijken een vliegwiel goed kunnen gebruiken.’