Nog nooit waren er zoveel mensen 65 jaar en ouder en nog nooit woonden zo veel mensen alleen. Naast dat gegeven, verandert ook het Nederlandse zorglandschap: de overheid trekt zich terug en verwacht meer zelfredzaamheid van inwoners. Ook van ouderen en kwetsbare mensen in buurten waar de sociale structuur niet zo solide is. Rijksbouwmeester Floris van Alkemade: ‘Mensen moeten een steeds groter beroep doen op hun omgeving. Het huis en de wijk zijn daarbij ontzettend belangrijk.’

Meer dan woningen aanpassen

Om het huis en de wijk meer geschikt te maken voor de huidige tijd, is veel nodig. ‘Het gaat om meer dan aanpassing van woningen. Al bestaat inmiddels omstreeks veertig procent van de huishoudens uit één persoon, terwijl het merendeel van de naoorlogse woningen gebouwd is voor gezinnen. Het gaat ook om de inrichting van de openbare ruimte, om het bevorderen van sociale cohesie en het tegengaan van tweedeling in de samenleving. Om nieuwe vormen van wonen en samenleven een plek te geven. In leegstaande gebouwen van zorgorganisaties, kerken en ander maatschappelijk vastgoed liggen kansen voor nieuwe sociaal betekenisvolle plekken.’

Samenredzaam

In samenwerking met de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving, Stichting Humanitas en de gemeenten Almere, Groningen, Rotterdam en Sittard-Geleen, ging de Rijksbouwmeester daarom via de prijsvraag WHO CARES op zoek naar ideeën die een positieve impuls kunnen geven aan woonwijken. Op vrijdag 27 oktober werden de winnaars van de prijsvraag bekend gemaakt tijdens de Dutch Design Week. Eén van de winnende projecten is Expeditie Almere Haven | de kunst van het samenleven. Doel van het project is om de wijk Almere Haven te transformeren naar de eerste ‘samenredzame’ wijk van Nederland.

Wereld in de wijk

Bedenker Berci Florian: ‘De afgelopen dertig jaar is onze wereld steeds groter geworden. We zijn vaker gaan werken buiten de stad waar we wonen, bouwen netwerken op door het hele land en krijgen veel meer mee van wat er in de wereld om ons heen gebeurd. Daar zijn buitenwijken als Almere Haven ook op gebouwd. Maar naarmate je ouder wordt, wordt je wereld steeds kleiner. Om dat tegen te kunnen gaan, moeten we meer wereld in de wijk creëren.’

Ontmoeten

Daarmee bedoelt Florian dat er in de buurt van alles moet zijn: je moet er kunnen werken, er moeten voorzieningen zijn, je moet dierbare vriendschappen kunnen opbouwen en er moet een openbaar gebied zijn dat aan verschillende wensen voldoet. ‘We zijn het inmiddels bijvoorbeeld gewend dat onze boodschappen aan de voordeur bezorgd kunnen worden. Dat is mooi, maar het alibi om andere mensen te ontmoeten ontbreekt dan. In plaats van een supermarkt waar mensen elkaar ontmoeten, zou je dus een koffiepunt kunnen realiseren, of een uitgiftepunt waar je je boodschappen kunt ophalen.’

Zelf bijdragen

Maar wat volgens de initiatiefnemers van Expeditie Almere Haven vooral van belang is, is dat inwoners van de wijk zélf betrokken worden en aan de slag gaan. Florian: ‘Geen mens is hetzelfde en ook elke stad en wijk werkt net even anders. Vraag is daarom welke aantrekkelijke mogelijkheden de burgers van Almere Haven zélf zien om hun samenredzaamheid te vergroten en hoe zij daaraan zélf willen en kunnen bijdragen.’

Participeren

Om te zorgen dat inwoners van Almere Haven daadwerkelijk zelf gaan bijdragen aan de ontwikkeling van hun wijk, gaan de initiatiefnemers van Expeditie Almere Haven eerst met elkaar om de tafel om haalbare en vernieuwende ideeën te bedenken die buurtbewoners interessant kunnen vinden. Onder die initiatiefnemers zijn onder meer architecten en ontwerpers en medewerkers van Woonzorg Nederland woon coöperatie en De Schoor Welzijn. Florian: ‘Voor de sociaal professionals is er een belangrijke rol weggelegd bij deze bijeenkomst. Zij zijn niet alleen de linking pin naar de vrijwilligers en de doelgroep, ze vertegenwoordigen hen ook. Zonder hun inbreng zou het blijven bij dagdromen van architecten en stedenbouwkundigen.’

Vernieuwing

Als de ideeën zijn uitgewerkt, worden ze in buurtateliers gepitcht om bij bewoners te kunnen testen voor welke ideeën de interesse bestaat om ze zélf te ondernemen of er op een andere manier aan bij te dragen. Hierbij worden ze uiteraard wel ondersteund door professionals. Florian: ‘Het winnen van de prijsvraag WHO CARES levert ons geen geld op om te gaan starten met het project, maar de prijs is dat alle benodigde partijen elkaar dankzij het indienen van het voorstel gevonden hebben. Nu is het tijd om met elkaar de intenties en ambities die er liggen te smeden tot een proces dat tot vernieuwing gaat leiden.’

Meer weten over de winnende projecten van WHO CARES? Klik dan hier >>