‘Hoe moet je beoordelen of iemand een grens overschrijdt als je van tevoren niet hebt vastgesteld waar die ligt?’, vraagt Lammers. Ze is adviseur op het terrein van bejegeningsvraagstukken en de preventie en aanpak van ongewenste omgangsvormen en (seksueel) machtsmisbruik. Om die duidelijkheid te scheppen maakte ze een driedelig beleidsinstrument over veiligheid: ‘Van incident tot fundament’. In eerste instantie voor de gehandicaptenzorg, maar nu ook voor de residentiële jeugdzorg.

Schelden
Seksueel overschrijdend gedrag of misbruik. Sommige instellingen zullen ontkennen dat het bij hen voorkomt, maar Lammers is er zeker van dat overschrijdend seksueel gedrag tussen jongeren in leefgroepen vaker voorkomt. ‘Dat kan beginnen met kleinere grensoverschrijdingen. Juist daar moet meer oog voor zijn, bijvoorbeeld voor schelden, denigrerend gedrag en meisjes als minder zien.’ Als gedrag seksueel buitensporig wordt, is er vaak al veel aan vooraf gegaan, meent de adviseur. Hulpverleners hebben volgens haar ook een opvoedingstaak op het gebied van seksualiteit. ‘Met goede voorlichting en vorming worden kinderen meer weerbaar.’

Bejegening
Protocollen over seksueel misbruik zijn er meestal wel in de residentiële jeugdzorg, maar de focus ligt vaak op het gedrag van medewerkers en niet op gedrag van en tussen jongeren. Het beleidsinstrument van Lammers richt zich op de veiligheid voor àlle betrokkenen. Met het driedelige model kunnen jeugdinstellingen ten eerste goed beleid vormen rond bejegening en seksualiteit. Ten tweede kunnen ze met een checklist en vragenlijsten risicofactoren opsporen voor seksueel misbruik. Tot slot biedt het model handvatten om goed te handelen als het daadwerkelijk misgaat.

Macht
‘Seksueel misbruik gaat over machtsverhoudingen’, legt Lammers uit. ‘Die machtsverhoudingen zijn er ook tussen jongeren. Wat je er tegen kunt doen, is de omgang transparant maken; gedragsregels opstellen. Hoe gaan we met elkaar om?’

Seks
Die grens is niet altijd haarscherp, benadrukt Lammers. ‘Natuurlijk, seks met een kind mag niet. Ook mag je als hulpverlener niet dieper doordringen in het leven van een kind dan nodig is voor de begeleiding. Maar een aai over de bol, of een kind op schoot nemen kan bij het ene kind wel en het andere niet. Dat vraagt om professionaliteit bij de hulpverlener.’

Meer informatie over ‘Veiligheid in de residentiële jeugdzorg, van incident tot fundament’ – met de methodiek ‘Van Incident tot Fundament’ – is hier te vinden.

Meer nieuws in uw inbox? Klik hier voor de gratis Zorg + Welzijn Nieuwsbrief. Voor meer achtergronden en opinies, neem hier een abonnement op Zorg + Welzijn Magazine.