Matthieu Goedhart: ‘In 2004, net nadat ik aantrad als bestuurder bij de Mutsaersstichting, werden we opgeschrikt door twee overlijdensgevallen in onze vrouwenopvang naar aanleiding van eer gerelateerd geweld. Op dat moment bevreemde het me dat slachtoffers, tegen alle adviezen in, herhaaldelijk situaties opzochten met grote veiligheidsrisico’s voor zichzelf en hun omgeving. Wat maakte dat deze slachtoffers het gevaar bleven opzoeken?’

Loyaliteit

De vraag hield Goedhart bezig en dus besloot hij grondig onderzoek te doen naar het antwoord. Hij startte met observaties in de opvang en interviews met cliënten, waaronder kinderen, en medewerkers. ‘Ondanks het geweld bleek dat partners vaak bij elkaar terugkeerden en kinderen loyaal blijven aan hun ouders. Het onderzoek toonde aan wat cliënten écht wilden: het geweld stoppen en de relaties behouden.’

De afgelopen jaren zijn dankzij  het stimuleringstraject ‘Samen op weg naar effectievere interventies huiselijk en seksueel geweld’ zestien organisaties aan de slag gegaan met de kwaliteitsverbetering van hun interventie, zowel inhoudelijk als qua beschrijving. Dankzij dit traject is er nu meer inzicht in de werking van hun aanpakken. Deze interventies zijn gebundeld in de Databank Effectieve interventies huiselijk geweld en seksueel geweld. Bekijk voor meer interventies ook de databank Effectieve Sociale Interventies.

Relatie als uitgangspunt

Met dat uitgangspunt in gedachten, begon Goedhart met de ontwikkeling van Multifocus, een methode die de relatie als vertrekpunt neemt. Goedhart: ‘De interventie is systeemgeoriënteerd waarbij gewerkt wordt vanuit het gezichtspunt “geweld stopt, bij voorkeur met behoud van de onderlinge relaties”. Dit lijkt een paradox, maar met Multifocus hebben we een benadering gevonden waarmee het kan. Hierbij is het wel van belang verschillende invalshoeken met elkaar te verbinden in een waardeketen.’ Goedhart voegt toe dat het behoud of herstel van onderlinge relaties uiteraard niet wordt nagestreefd wanneer er sprake is van intiem terrorisme of seksueel misbruik van kinderen of wanneer één of meer gezinsleden behoud of herstel van onderlinge relaties niet wensen.

Systeemtheorie

Met de systeemgeoriënteerde aanpak van Multifocus wordt onder meer gekeken naar de relatie in plaats van naar de persoon en naar het patroon in plaats van het symptoom. Er is dus ook geen sprake van ‘de dader’ of ‘het slachtoffer’. ‘In de systeemtheorie zitten prachtige technieken verweven die zijn gebruikt bij de ontwikkeling van Multifocus. Dit heeft geresulteerd in een interventie waarbij je met mensen naar hun onderlinge relaties kijkt in plaats naar wat iemand “verkeerd” doet. Er wordt aandacht besteed aan onderliggende patronen in plaats van symptomen die zich aan de oppervlakte vertonen. Hiermee wordt de basis gelegd voor een duurzame verandering.’

Recidive

Na een pilot waarin de interventie werd toegepast bij Code Rood situaties, stond Goedhart perplex. ‘De resultaten zijn zo positief, dat ik er zelf bijna van in de war raak.’ In totaal is de interventie bij ruim 800 gezinnen ingezet. Uit het onderzoek blijkt dat het recidivepercentage een jaar na de inzet van de interventie rond de twaalf procent ligt. Goedhart: ‘Dit percentage is enorm laag als je het vergelijkt met het landelijk gemiddelde bij vergelijkbare Code Rood casuïstiek.’

Levensfaseplan

In gevallen waar wel recidive plaatsvond, betrof het met name gezinnen waarbij sprake was van ernstige psychiatrische problematiek, eventueel in combinatie met een licht verstandelijke beperking of bij situaties met intiem terrorisme. Goedhart: ‘Een deel van de recidive was bovendien verklaarbaar. In de interventie stelt een casemanager met het gezin en ketenpartners een veiligheidsplan en een levensfaseplan op. Vanuit het veiligheidsplan wordt eerst gewerkt aan veiligheid, dat staat immers voorop. Vanuit een veilige en stabiele situatie wordt aan de hand van een levensfaseplan gewerkt aan duurzame verandering. Soms gebeurt het dat hulpverleners van de uitgangspunten van het levensfaseplan afwijken omdat de oorspronkelijke problemen niet meer in beeld zijn, dan kan een terugval plaatsvinden.’

Uithuisplaatsing

Verder bleek uit het onderzoek dat het nog maar nauwelijks nodig was om kinderen uit huis te plaatsen na inzet van Multifocus: in acht procent van de gevallen was een uithuisplaatsing nodig om het patroon van duurzame onveiligheid voor kinderen te doorbreken. Vaak was er in deze gevallen al sprake van een ondertoezichtstelling. Ook het aantal echtscheidingen in de groep waarin sprake was van relationeel geweld, was relatief laag. Goedhart: ‘Deze resultaten zijn een goede stimulans om door te gaan met de implementatie van Multifocus.’

Implementatie

In Limburg en delen van België wordt Multifocus al toegepast en op dit moment wordt de methode geïmplementeerd in de provincie Groningen. De implementatie bestaat onder meer uit een technisch theoretische cursus. Wie de opleiding succesvol heeft doorlopen, kan de interventie onder begeleiding toepassen. Op termijn kan men in aanmerking komen om trainer te worden en bijvoorbeeld wijkteams bekend te maken met de methode. Goedhart: ‘Op die manier bouwen we de invoering van Multifocus stap voor stap op. Het creëren van een context waarin Multifocus optimaal tot zijn recht komt, gaat niet over een nacht ijs. Samenwerken volgens de principes van een waardeketen, waarbij iedere ketenpartner acteert op basis van toegevoegde waarde, neemt gemiddeld twee jaar tijd in beslag. Gezien de resultaten is een dergelijke tijdsinvestering zeer aan te bevelen. De belangstelling is er en over de inhoudelijke meerwaarde zijn professionals het eens.’ 

In het eerste deel van deze serie werd de interventie Je Lijf je Lief! besproken. Deze interventie helpt leerlingen op het praktijkonderwijs met het herkennen en respecteren van seksuele wensen en grenzen. Van zichzelf, maar ook van anderen. In het tweede deel werd aandacht besteed aan Veerkracht. Een interventie die zich richt op kinderen in de vrouwenopvang.