‘Uit ons onderzoek bleek dat professionals in de zorg bepaalde signalen niet herkennen onder de noemer mishandeling. Maar ze herkennen het wel als je concrete gevallen bespreekt’, aldus Jolanda Lindenberg. Zij begeleidt het onderzoek naar ouderenmishandeling van het kenniscentrum Leyden Academy on Vitality and Ageing. ‘Misschien is het aantal professionals dat ouderenmishandeling tegenkomt nog wel groter dan wordt aangenomen.’

Afhankelijk

Bijna de helft van de werknemers in de zorg komt in aanraking met ouderenmishandeling, blijkt uit het recent gepubliceerde rapport van het SCP. Vaak wordt bij mishandeling van ouderen ervan uitgegaan dat het slachtoffer afhankelijk is van de pleger, en daarom niets durft te zeggen. Dat maakt ingrijpen erg ingewikkeld, zegt Lindenberg. Slachtoffers schamen zich voor de mishandeling en blijven loyaal aan de pleger.’

Bijna de helft van de beroepskrachten en vrijwilligers in de ouderenzorg en het welzijnswerk kent tenminste één geval van ouderenmishandeling. Dat blijkt uit het rapport Ouderenmishandeling van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Lees meer>>

Symbiotische relatie

‘Uit ons onderzoek tussen 2011 en 2013 blijkt dat er vaak sprake is van een symbiotische relatie tussen de mishandelde oudere en de pleger’, zegt Lindenberg. ‘Ze zijn afhankelijk van elkaar. De pleger is bijvoorbeeld vaak financieel afhankelijk van de oudere en voor onderdak. De oudere heeft de pleger nodig voor zorg, boodschappen of begeleiding. Als je in zo’n situatie met extra mensen hulp in zet, dan kun je de afhankelijkheid van elkaar ontlasten en een belangrijke aanleiding voor mishandeling wegnemen.’

Sociale netwerk

Professionals kunnen vaak beter helpen door in te spelen op omgevingsfactoren, volgens de onderzoekster. ‘Dat begint al bij de signalering van mishandeling. De professional ziet bijvoorbeeld wie de boodschappen doet en op welke manier dat gaat, of er financieel iets mis gaat. Of merkt op hoe een naaste omgaat met de oudere.’ Een hulpverlener kan dan bijvoorbeeld door te proberen het sociale netwerk van de oudere uit te breiden, met een kaartclub of activiteiten in een buurthuis. Het slachtoffer voelt zich sociaal sterker en de pleger voelt minder zorgstress.

Je ziet een collega of een familielid die een oudere te hardhandig aanpakt. Wat doe jij dan? Veel professionals zijn nog steeds handelingsverlegen. Lees hier de dilemma’s en de oplossingen. Lees meer>>

Langer zelfstandig thuis

Sociaal isolement en verminderde maatschappelijke waarde van ouderen spelen een rol bij mishandeling, die wordt onderschat. Nieuwe omstandigheden, zoals langer zelfstandig thuis wonen, vragen extra aandacht voor signalen van huiselijk geweld, vindt Lindenberg: ‘In een geïsoleerde omgeving wordt mishandeling niet snel opgemerkt. Verder draagt het zelfbeeld van ouderen ertoe bij dat ze niet snel iets zullen melden. Ouderen vinden vaak dat ze al zo veel hulp vragen, ze willen niet nog meer “tot last” zijn.’

Actieplan

Het zelfbeeld van de oudere verbeteren is ook een manier om mishandeling aan te pakken, zegt Lindenberg. ‘Bewustwording van dat het gebeurt, is een belangrijke stap, ook voor professionals. Verder is het een goed idee om ouderen, ook slachtoffers van mishandeling, zelf te betrekken bij beleid en bij acties tegen mishandeling. Zij weten bijvoorbeeld het beste hoe de professional het gesprek over mishandeling kan voeren. En ze kunnen voorstellen doen voor beleid van de gemeente of over wat je in een actieplan zet. Door ouderen zelf een actieve bijdrage te laten leveren tegen mishandeling, krijgen ze bovendien meer zelfvertrouwen.’

Elk jaar worden 30.000 ouderen slachtoffer van financiële uitbuiting. De daders zijn hun eigen kinderen, familieleden, bekenden of hulpverleners. De 7 signalen van financiële uitbuiting. Lees meer>>