Zorgen dat een kwetsbaar meisje verliefd op je wordt door haar cadeaus en aandacht te geven. En als er een afhankelijkheidsrelatie ontstaat, misbruik van haar maken door haar de prostitutie in te sluizen. Dat klassieke beeld van een ‘loverboy’ bestaat nauwelijks meer, blijkt uit het rapport Daders van binnenlandse seksuele uitbuiting van het Centrum tegen Kinderhandel en Mensenhandel (CKM). Het is niets nieuws voor Pretty Woman, een organisatie voor hulpverlening rondom relaties en seksualiteit aan meiden en jongens. ‘Dit beeld zien wij al veel langer’, zegt Pretty Woman en Best Man-hulpverlener Sanne van Oosterom. ‘Door de opkomst van social media is de inpalmfase, ook wel de “honeymoonfase” genoemd, niet meer nodig. Flirten en de seksuele ontwikkeling van jongeren gebeurt tegenwoordig grotendeels via internet.’ De term loverboy gebruikt ze liever niet. ‘Loverboy klinkt te lief. Het gaat hier om mensenhandel.’

Chantage

Doordat het misbruik vaker online plaatsvindt, is seksuele uitbuiting minder zichtbaar. Het initiatief hiervoor ligt vaak bij de dader maar soms laat deze het slachtoffer zelf initiatief nemen. Van Oosterom: ‘Na het online contact leggen, geeft de “loverboy” zo’n meisje een bepaald gevoel: je bent bijzonder. Kwetsbare meisjes zijn daar ontvankelijk voor. Bij mij is het anders, denken ze, ze voelen zich exclusief.’ Dat kan leiden tot sexting waarbij zo’n meisje een naaktfoto stuurt naar een jongen die interesse toont. Daarna chanteert hij haar: je moet 50 euro betalen of seksuele handelingen verrichten, anders stuur ik de foto naar je school of familie. ‘Het gaat dan niet meer over liefde maar over manipulatie en chantage’, zegt Van Oosterom. ‘Er zit iemand – of een netwerk – achter die eraan verdient. Soms ook belanden de naaktfoto’s of filmpjes op een sekssite zonder dat het meisje dat zelf weet.’ Of een meisje wordt via social media ergens naartoe gelokt en heeft daar seks met iemand, wat gefilmd wordt. Door chantage wordt ze onderdeel van een netwerk en moet ze met soms meerdere mannen seks hebben.

Kort de tijd

Uit het CKM-rapport blijkt dat er maar zeer kort tijd is om te voorkomen dat een dader overgaat tot uitbuiting. In driekwart van de gevallen duurde de ronselperiode – de tijd tussen het eerste contact en uitbuiting – korter dan een maand. In de helft van de gevallen is dat zelfs minder dan een week. Daders richten zich vooral op jonge en kwetsbare slachtoffers, zoals minderjarigen in een jeugdinstelling. Vaak gaat het om meisjes, maar ook jongens kunnen slachtoffer worden. Zij komen bijvoorbeeld in de jongensprostitutie terecht.

Alarmbel

De beste bestrijding van mensenhandel is het voorkomen ervan, zegt het rapport. Maar hoe? Helemaal voorkomen kan waarschijnlijk niet, volgens Sanne van Oosterom. Wel helpt goede voorlichting over seksualiteit en sociale media. Ouders hebben daarin een belangrijke rol. Daarnaast geven de hulpverleners van Pretty Woman voorlichting op scholen. ‘Veel jonge meiden zien de relatie tussen oorzaak en gevolg niet. We leggen uit dat je chantabel bent als je iemand een naaktfoto van jezelf stuurt terwijl te zien is dat jij het bent. Zo gaat bij een jongere sneller de alarmbel rinkelen als seksueel contact niet goed voelt. Leg daarnaast uit dat het niet leuk is als óók een vieze buurman jouw sexy bikinifoto kan zien.’

Normaliseren

Toch normaliseren de Pretty Woman hulpverleners ook. Ze vertellen dat social media leuk zijn, dat seks meestal leuk is en jongens ook. Een keer een naaktfoto aan een jongen sturen, hoort bij de seksuele ontwikkeling. Maar als je dat doet, zorg dan dat je niet herkenbaar bent aan bijvoorbeeld de ruimte waarin je zit of aan de ketting die je om je nek hebt.

Represailles

Pretty Woman raadt slachtoffers aan iemand in vertrouwen te nemen als het misgaat. ‘Die persoon kan je ondersteunen. Betrek eventueel de politie erbij. Dat laatste willen meiden alleen vaak niet uit angst voor represailles. Het is daardoor lastig om de bewijslast rond te krijgen. Sla daarom ook gesprekken op als mogelijk bewijs.’

Aangiftebereidheid

De mensenhandelaar houdt, zelfs als de uitbuiting gestopt is, dikwijls nog contact met het slachtoffer, blijkt uit het CKM-rapport. Dit maakt de aangiftebereidheid van slachtoffers laag – terwijl die nodig is om tot een veroordeling te komen. Los daarvan staan jongeren niet altijd open voor hulp, weet Van Oosterom. ‘Bijvoorbeeld als meisjes zelf geld verdienen door erotische foto’s van zichzelf te posten voor een select clubje. Ze beseffen niet dat daders deze foto’s soms op een sekssite zetten.’

Hoe was het online?

Voor wie in de (jeugd)zorg werkt, is het belangrijk te weten wat online misbruik inhoudt en wat dat met meisjes én jongens doet, vindt Van Oosterom. Wat zijn signalen waarop je kunt letten? ‘Wees alert als iemand bijvoorbeeld steeds op zijn kamer zit, sexy foto’s van zichzelf maakt, ineens mooie lingerie draagt, wegloopt, veel met de telefoon bezig is. Ga het gesprek aan, geef aan wat je ziet zonder een oordeel te vellen. Wees nieuwsgierig: vraag niet alleen hoe het vandaag op school ging, maar ook hoe het online was. Kijk mee naar het gedrag op internet: wat voor volgers heb je, wie voeg je wel of niet toe? En bied aan: als er iets gebeurt wat je niet fijn vindt, kom dan naar me toe.’

Afkicken

Als hulpverlener ben je vaak de buffer tussen ouders en kind. Nemen ouders contact met je op omdat hun kind te afhankelijk is van een loverboy, leg dan uit dat hun dochter verslaafd is, raadt Van Oosterom aan. ‘Het kost tijd om af te kicken. Veel meiden komen niet los van zo’n jongen. Ouders moeten zich realiseren dat zo’n jongen onderdeel is van haar identiteit. Kraak zo’n jongen niet af, dan raak je je dochter kwijt. Het is ook niet verstandig om iemands telefoon in te nemen, zo pak je het sociale leven van jongeren af. Maak in plaats daarvan afspraken over telefoongebruik.’

Positief netwerk vergroten

Daarnaast is het als ouder of hulpverlener goed om te proberen het positieve netwerk rondom de jongere te vergroten. Als een jongere gezonde mensen om zich heen heeft die leuke, normale dingen met hem of haar doen, leert iemand wat hij waard is, zodat de eigenwaarde groeit. Van Oosterom: ‘Pretty Woman kan daarbij helpen. We trainen ook professionele teams in het signaleren van en omgaan met seksuele uitbuiting en bieden ondersteuning aan ouders. En als jongeren echt getraumatiseerd zijn, kunnen we zorgen voor een traumabehandeling als EMDR.’