Sterk Huis biedt hulp en opvang aan 1.500 kinderen, vrouwen en mannen met complexe hulpvragen. ‘De problemen die we bij families en cliënten zien, zijn vaak jaren geleden al ontstaan. Waarom zo lang wachten tot de ellende niet meer te overzien is?’
Bestuurder Smits windt er geen doekjes om, ze deelt de frustratie van veel hulpverleners in de praktijk. Waarom kunnen we deze mensen niet eerder helpen? ‘Als de supermarkt aan de hand van een bonuskaart me kan vertellen welke boodschappen ik wil hebben, dan moet het op grotere schaal toch mogelijk zijn om risicofactoren voor gezinnen in kaart te brengen?’
Ideologische hobbels
De onderzoekers van CentERdata in Tilburg waren dezelfde visie toegedaan. Data – uiteraard op een zorgvuldige manier ingezet – kan zeker helpen bij het oplossen van complexe maatschappelijke vraagstukken. Hét startpunt van het Smart Start. Smits: ‘En het begin van een lange complexe weg. Sociaal domein en data is toch nog een onontgonnen terrein en we hebben heel wat ideologische hobbels moeten nemen.’ De twee partijen gingen in gesprek op zoek naar fondsen, naar nieuwe partners.
Patricia Prüfer, hoofd data science van CentERdata: ‘De angst voor het gebruik van data is groot. De onwetendheid ook. Terecht vragen mensen: wat gaan jullie met al die gegevens doen? Er wordt snel aan profiling van gezinnen gedacht. Maar dat doen we absoluut niet, we blijven op een hoger niveau, we kijken naar een buurt, naar een school.’
Privacywetgeving
Ook aan de uitvoerende kant was sprake van veel koudwatervrees. ‘Iedereen vond het allemaal geweldig, totdat het puntje bij paaltje kwam en we hulporganisaties vroegen om data echt bij elkaar te leggen, dat vonden ze toch heel spannend.’ Ook de nieuwe privacywetgeving, de AVG, werkt complicerend niet. Prüfer: ‘Maar er is vaak meer mogelijk– zeker voor wetenschappelijk onderzoek – dan wordt gedacht. We hebben dus in de regio hard gewerkt aan het verhogen van de datageletterdheid.’
En met resultaat. Inmiddels werken negen gemeenten in de regio Hart van Brabant samen met Sterk Huis, CentERdata en Data Science Center Tilburg en de GGD Hart voor Brabant samen om de ontwikkelingskansen van kinderen te verbeteren. In totaal draaien er op dit moment zes uiteenlopende pilots, de betreffende gemeente heeft zelf het vraagstuk geformuleerd. Zo wilde de gemeente Heusden bijvoorbeeld uithuisplaatsingen van kinderen voorkomen, de gemeente Gilze en Rijen wilde weten wie en waarom er gebruikt maakt van de Voedselbank en hoe dit te voorkomen.
Design thinking
Naast data is ook design thinking een belangrijk onderdeel van Smart Start, vertelt Prüfer. ‘We hebben in Gilze en Rijen de klanten van de voedselbank kunnen onderscheiden. Vervolgens zijn we met een diverse groep – met onder meer mensen uit de doelgroep, hulpverleners, maar ook een ondernemer en leerkracht – in verschillende design thinking sessies op zoek gegaan naar oplossingen.’ De belangrijkste ambitie is toch om de Voedselbank ‘overbodig’ te maken. Dit heeft inmiddels ertoe geleid dat burgers, bij de eerste signalen van geldzorgen, veel eerder dan nu het geval is al begeleiding krijgen. Van een professional én een ervaringsdeskundige.
In de gemeente Heusden krijgen alle jonge moeders de hulp van een coach aangeboden, die hen helpt met uiteenlopende vragen. Prüfer: ‘Niet alleen moeders waar al wat aan de hand is krijgen deze hulp, maar alle jonge moeders in de gemeente.’
‘Veel parallellen met positieve gezondheid’
Smits: ‘We moeten veel meer aan de voorkant zitten. Ik zie ook duidelijke parallellen met positieve gezondheid. Voorkomen dat iemand te dik wordt in plaats van een maagoperatie aan de achterkant. Dus waarom een vrouw met twee kinderen en een verslaafde man niet eerder ondersteuning bieden? We moeten niet zo bang zijn om risicofactoren serieus te nemen.’
Basisscholen in bepaalde wijken waar veel problemen samen komen, moeten volgens de bestuurder ‘VIP-scholen’ worden. ‘Met meer aandacht voor taal, voor sociale vaardigheden, met meer leerkrachten, met muziekles. Een plek waar kinderen een aantal dagen van 7 tot 7 daar terecht kunnen. Geloof me dat kost veel minder dan jeugdhulp aan de achterkant.’
Ongelijk
Smits: ‘Het probleem is toch dat we in Nederland zó bang zijn om mensen ongelijk te behandelen. Dat vinden we niet rechtvaardig. Maar dat is onzin. De ene wijk heeft net wat meer hulp nodig dan de ander.’
De resultaten van Smart Start zijn veelbelovend. Smits: ‘Met alle complexiteit die erbij hoort, maar ik denk echt dat we hier een antwoord hebben op de hoe-vraag van het sociaal domein: Hoe kunnen we die negatieve spiraal doorbreken? Hóe kunnen we een hoop ellende voorkomen.’
Het plan is nu om Smart Start verder te ontwikkelen en tot 2024 nog 20 pilots – binnen en buiten de regio –uit te voeren. ‘Maar Smart Start is geen kunstje wat een gemeente of regio snel kan invoeren, dit vraagt om een echte paradigmashift, een ándere manier van werken en lange adem.’
Lian Smits en Patricia Prüfer zijn sprekers op het Zorg+Welzijn congres Armoede en Schulden dat op woensdag 21 april wordt gehouden. Andere sprekers zijn onder anderen Arjan Vliegenthart, directeur van Nibud, en Nathalie Boerenbach, directeur bij Sunn.
Lian Smits is bestuurder van Sterk Huis (voorheen Kompaan en De Bocht). Sterk Huis biedt zo’n 1500 kinderen, jongeren, vrouwen en mannen hulp en opvang bij complexe veiligheids- en ontwikkelingsvragen. Sterk Huis gunt iedereen een veilig en zelfstandig leven en vertaalt dit in haar werk als landelijk specialist in (trauma)behandeling bij veiligheidsproblemen als huiselijk geweld, kindermishandeling, loverboy- en eerproblematiek.
Patricia Prüfer is Head Data Science bij onderzoeksinstituut CentERdata. Ze houdt zich bezig met het toepassen van AI en Data Science technieken op uiteenlopende vraagstukken zoals het identificeren van de voorspellers van georganiseerde misdaad en ondermijning, de belangrijkste risicofactoren die een kansrijke ontwikkeling van kinderen kunnen belemmeren of het in kaart te brengen van de impact van digitalisering en automatisering op de Nederlandse arbeidsmarkt.
