Twee jaar geleden, aan de vooravond van de transities, betoogde publicist Jos van der Lans in het magazine dat het succes ervan niet afhing van de nieuwe systemen die werden ontwikkeld. Nee, het welslagen was volgens Van der Lans afhankelijke van de professional. ‘Ben je een productiemedewerker in dienst van een organisatie? Of ben je in dienst van het probleem, zoals dat door de burger wordt ervaren?’

Levensverhaal

Onderzoeker Gert Schout, onder meer als projectleider ‘Eigen Kracht’ verbonden aan het VU medisch centrum, zou de vraag gesteld kunnen hebben. En belangrijker, hij moet volgens Schout nog steeds worden gesteld. ‘Ik werk zelf veel in de geestelijke gezondheidszorg, maar het geldt overal in het sociaal domein. Vragen wij cliënten waar zij naartoe willen, hoe zij hun levensverhaal willen voortzetten? En vragen wij vervolgens hoe wij, professionals, daaraan kunnen bijdragen?’

Specialisme

Volgens Schout gebeurt dit nu niet. ‘Ik zie dat we in de laatste dertig, veertig jaar professionele kaders en specialismen hebben ontwikkeld, gevoed door financiering en marktwerking, die het heel moeilijk maken om als professional je eigen professionele kader even te parkeren en naast iemand te gaan zitten. Met die mens af te stemmen, te horen wat hij of zij en anderen in hun omgeving kunnen en willen.’

Het idee achter de decentralisatie is dat mensen met eigen kracht, met de inzet van hun netwerk en met burgerinitiatieven meer zelf kunnen oplossen. Marjet van Houten van Movisie ziet echter dat er wordt ingezoomd op minder zorg in plaats van op een andere manier zorg verlenen. Lees meer >>

Heldenrol

Schout benadrukt dat we in Nederland steeds meer onderscheid zijn gaan maken tussen zorg en welzijn, steeds verder zijn gaan specialiseren en professionaliseren waarna ook nog geconcurreerd moest worden. ‘We zijn in de deskundologie verdwaald geraakt.’ Dit leidt ertoe dat professionals niet altijd doen wat ze zouden moeten, en misschien ook wel zouden willen, doen. Schout: ‘De professional is in een heldenrol geplaatst, is daar ook in gaan geloven. De heldenrol die je door de marktwerking en door je voortdurend verdergaande specialisering wordt aangemeten. Je bent voortdurend gevoed in het idee dat je degen bent die kwaliteit levert en moet leveren. Die weet wat iemand nodig heeft, al heb je diegene slechts een paar keer gesproken.’

Bescheidenheid

Als de professional de held in het verhaal blijft, schiet het volgens Schout dus ook niet op met de decentralisaties. Het moet gaan over wat professionaliteit in het sociaal domein precies is. Welke competenties je nodig hebt en wat kennis nog precies betekent. ‘We zijn het belang van evidence based werken gelukkig al een beetje aan het relativeren. In de krant kun je niet voor niets regelmatig lezen dat weer een onderzoek de prullenbak in kan. Natuurlijk geldt dat niet voor alles, maar er is dringende behoefte aan bescheidenheid.’

Standaardoplossingen

Zorg dus als professional dat je expertise wel onderdeel van het gesprek is, maar dat het daar niet om draait. Schout: ‘Biedt in een gesprek met jouw cliënt en diens omgeving jouw ideeën en kennis aan om zo in samenspraak een plan te maken wat je met je expertise kunt ondersteunen.’ Blijf weg van de standaardoplossingen en het idee dat cliënten uit een bepaalde doelgroep inwisselbaar zijn. ‘Dat idee van beheersbaarheid vindt het systeem heerlijk. Dus lopen er nu te veel professionals rond met de standaard jasjes die zij bij cliënten willen aantrekken.’

Sterke ego’s

Hoe zou het dan wel moeten? Schout: ‘We hebben vooral professionals met zelfrelativering, humor en sterke ego’s nodig. Sterk in de zin dat je bestand moet zijn tegen manipuleren. Tegen uitgespeeld worden, door cliënten en hun netwerken, maar ook door eigen organisaties. Die het vermogen hebben zich dan weer klein, dan weer groot te maken. Die lang willen blijven zitten, die het geduld hebben niet meteen een oplossing te willen realiseren en die positief zijn.’

Lees het hele artikel in het Zorg+Welzijn magazine van november.