‘Een slimme investering in bestaanszekerheid, kansengelijkheid en gezondheid.’ Dat is de ondertitel van de propositie – voorstel – van gemeenten en Divosa voor één sterk sociaal domein. De Vereniging Nederlandse Gemeenten VNG en het netwerk van directeuren en leidinggeven in het sociaal domein, Divosa, schreven dit ontwerp als input voor een nieuw kabinet om de komende vier jaar te werken aan verbetering van het sociaal domein. Marjet van Houten, programmaleider Bestaanszekerheid en Waardevol Werken bij Movisie, ziet in de VNG-propositie een kans voor welzijnsorganisaties: het hernieuwd vorm geven van de participatie opdracht van het sociaal werk.

Bestaanszekerheid

In de VNG-Divosa propositie voor het nieuwe kabinet: “De winst van het sociaal domein” zetten de koepelorganisatie in op drie opgaven voor de komende jaren: herstel van bestaanszekerheid, vergroten van kansengelijkheid en het makkelijker maken van gezond leven. Gemeenten erkennen dat het werk in het sociaal domein de afgelopen zes jaar onvoldoende heeft opgeleverd voor mensen in kwetsbare – lees achterstand – posities. Daarom willen de gemeenten investeren in de bovenstaande drie opgaven. Zij vragen in de propositie daarvoor ook de hulp van het – nieuwe – kabinet om de voorwaarden te scheppen.

Dit doen wij

‘Ik vind de inhoud van het ontwerp spectaculair’, zegt Marjet van Houten. ‘Voor het eerst zet de gemeentekoepel de verantwoordelijkheden op scherp door duidelijk te maken: Deze drie doelen zijn de richtlijn, dit doen wij om dat te bereiken en dit vragen wij van het kabinet.’

Basisbanen

Om de bestaanszekerheid te herstellen vragen VNG en Divosa allereerst om de Participatiewet fundamenteel te herzien. ‘De participatie van kwetsbare groepen is mislukt’, zegt Van Houten. ‘Er zijn op dit moment zo’n 1 miljoen mensen die niet kunnen meedoen in de samenleving. Participatie voor deze groep moeten we anders inrichten. Niet door betaald werk het allesoverheersende doel te maken, maar door meerdere vormen van participatie te ontwikkelen. Het gaat om verschillende manieren om mee te doen in de samenleving. Dat kan bijvoorbeeld zijn dagbesteding, vrijwilligerswerk of iets ertussenin: de basisbanen.’

Opruimen

De basisbanen zijn een nieuw idee in een beetje een oude jas: de Melkertbanen. Het gaat om betaald werk in economisch niet perse rendabele arbeidsplaatsen, bijvoorbeeld opruimen in de wijk, repareren van speeltuintoestellen, ogen en oren in de wijk. ‘Het werk wordt aangepast aan de mogelijkheden en talenten van de mens in plaats van dat de mens moet passen in het werk dat hij moet uitvoeren’, legt Van Houten uit.

Betaalde baan

‘De afgelopen jaren was de aandacht gericht op de bemiddeling van werkzoekenden naar een betaalde baan. Maar het is een illusie te denken dat iedereen naar bestaande banen te bemiddelen is’, zegt Van Houten. ‘We moeten constateren dat er onvoldoende werk is voor bepaalde groepen die wel kunnen participeren in wijken en buurten.’ En wie moet dat betalen? Van Houten: ‘Deze werkzaamheden kun je financieren uit geld dat nu naar re-integratie en naar uitkeringen gaat, aangevuld met geld uit de Wmo.’

Welzijnsorganisaties

Welke rol heeft het sociaal werk in de verbreding van de participatie van kwetsbare groepen? Welzijnsorganisaties moeten hun kans grijpen, vindt Movisie-adviseur Marjet van Houten. Door op basis van dit voorstel van de gemeenten zich aan te bieden om samen te werken aan de participatie van kwetsbare groepen. ‘Sociaal werkers kennen de wijken, ze kennen de structuur en werken vaak met mensen die in een uitkering zitten. Ze kunnen bijvoorbeeld experimenteren met basisbanen, dat wordt ook al gedaan hier en daar in het land. Juist de welzijnsorganisaties zouden moeten opstaan en zeggen: “Gemeente, welke afspraken kunnen we over het creëren van werk in de wijk maken?”.’

Waardevol Werken

In de gemeente Den Haag is wijkbedrijf Alle Kanten bijvoorbeeld bezig met de inzet van kwetsbare mensen in de wijk. Mensen geven taalles aan nieuwkomers of zijn bezig in een naaiatelier met herstel van kleding. Movisie heeft een ontwikkelgroep Waardevol Werken opgezet die nadenkt over de “andere manier” van participatie van kwetsbare groepen.

Eigen schuld?

Wat is nodig voor herstel van bestaanszekerheid? Van Houten: ‘Het woord herstel maakt al duidelijk dat de bestaanszekerheid van kwetsbare mensen er de laatste jaren niet beter op is geworden. Het allerbelangrijkste is dat we anders gaan kijken naar werk voor mensen die niet op de arbeidsmarkt terecht kunnen. En dat we mensen daarin breder ondersteunen. Tot nu toe is het niet hebben van werk gekoppeld aan te weinig competenties en eigen schuld. Dat is onterecht, er zijn mensen die met hun talenten heel veel werk kunnen verrichten. Zoals in het naaiatelier, de wijk opruimen of klussen – werk dat de samenleving iets oplevert en past bij de mensen zelf. We moeten voor de kwetsbare groepen, die niet meer op de arbeidsmarkt komen, meer kijken naar mensgericht werk in plaats van productgericht werk.’

Meer informatie?
Kijk ook naar deze infographic over Waardevol werk van Movisie>>
Enkele initiatieven van waardevol werken>>