Sociaal Werk Nederland over de kabinetsplannen

Sociaal Werk Nederland ziet in de kabinetsplannen aanknopingspunten, schrijft directeur-bestuurder Lex Staal op de website. Bijvoorbeeld in het zorg en welzijnsakkoord dat er gaat komen en dat voortvloeit uit het Integraal Zorgakkoord (IZA).

‘Sociaal werk volwaardige partner’

Staal: ‘Dit betekent dat het sociaal werk een volwaardige partner wordt in de transitie van zorg naar welzijn. We hebben hier als Sociaal Werk Nederland hard voor geijverd en zijn blij dat de beweging naar preventie en normalisering nog steviger wordt ingezet. Zo wil het kabinet de samenwerking in de eerstelijn versterken: de welzijnswerker wordt (voor het eerst sinds lange tijd) expliciet in de kabinetsplannen genoemd, om mensen te ondersteunen die nu met sociale problematiek bij de huisarts aankloppen. Dit is ook uitgangspunt van de Visie eerstelijnszorg (‘hechte wijkverbanden’) en is in veel gemeenten al staande praktijk via Welzijn op Recept. Zeker met het op termijn verlagen van het eigen risico zal de druk op de zorg groter worden en daarmee ook de noodzaak om vanuit het sociaal domein mensen tijdig te ondersteunen bij vragen die niet-medisch van aard zijn.’

‘Verkennend gesprek door sociaal werkers volledig financieren’

Daarnaast blijft Sociaal Werk Nederland pleiten voor volledige financiering van de inzet van sociaal werkers bij het verkennend gesprek. En voor meer kinder- en jongerenwerk, vooral vanwege veel multiproblematiek in de samenleving. ‘Vier op de tien gezinnen ervaart problemen op meerdere domeinen zoals armoede en schulden, huisvesting, zorg en veiligheid: jeugdhulp is niet altijd het juiste of enige antwoord voor deze gezinnen. Om de instroom in de jeugdzorg te verlagen, zet het kabinet daarom onder andere in op het versterken van sociale netwerken in de buurt. De inzet van meer kinder- en jongerenwerk is hiervoor essentieel, we zullen dit bij de betrokken partijen blijven benadrukken.’

Vragen en kritische noten

Vragen en kritische noten zijn er ook. Krijgen gemeenten wel voldoende geld om te blijven investeren in het sociaal domein? Die investeringen zijn hard nodig, benadrukt Staal. Hij verwijst naar het rapport De sociale basis versterken, investeren in de toekomst. De Vereniging Nederlandse Gemeenten is teleurgesteld dat de middelen die volgens dit rapport nodig zijn, nergens in de Miljoenennota terugkomen.

Als het gaat om sport en bewegen, wordt de ambitie om preventie hoog op de agenda te houden op cruciale punten bedreigd door de voorgenomen maatregelen van het kabinet, schrijft Staal ook. En als de Spreidingswet ingetrokken wordt raakt dat ook leden van Sociaal Werk Nederland. Vluchtelingenwerk Nederland en het COA zijn leden die zich al kritisch hebben uitgesproken. Ook de branchevereniging maakt zich zorgen.

Staal: ‘Dit beleid gaat leiden tot chaos in de opvang, mensen die ’s nachts weer buiten slapen in Ter Apel en toenemende dakloosheid onder ongedocumenteerden. Als sociaal werk staan wij pal voor de mensenrechten van iedereen die hulp nodig heeft, juist ook van vluchtelingen.’

Reactie Jeugdzorg Nederland

Tijd om de daad bij het woord te voegen, schrijft Jeugdzorg Nederland als reactie. Deze branchevereniging kijkt vooral naar de financiële voorwaarden die nodig zijn voor de ambitieuze Hervormingsagenda Jeugd. De geplande bezuiniging van 1,1 miljard op de jeugdzorg blijft overeind. In 2026 ontvangen gemeenten substantieel minder geld voor jeugdzorg. Daarmee dreigt 2026 een ‘ravijnjaar’ te worden.

Zwaard van Damocles

Dit zogeheten ravijnjaar hangt als een zwaard van Damocles boven het hoofd van de jeugdzorg, schrijft Jeugdzorg Nederland. Naar verwachting zal het sociaal domein de grootste klappen van het ravijnjaar moeten gaan opvangen. Bestuursvoorzitter Ronnie van Diemen: ‘Bezuinigen op het sociaal domein is vragen om problemen. Zeker als wij als branchevereniging een brede visie op de jeugd bepleiten waarin een stevig netwerk van sociale voorzieningen aan de basis staat.’

Onduidelijkheid lot proeftuinen

‘Eén van de voor de jeugdzorg grootste zorgen is de onduidelijkheid over de financiering voor de 11 proeftuinen Toekomstscenario Kind- en Gezinsbescherming. Uit de Miljoenennota is niet duidelijk of er vanaf 2025 structureel middelen worden vrijgemaakt voor een vervolg op de proeftuinen. De door de proeftuinen ingezette beweging richting een beter en eenvoudiger stelsel voor jeugdbescherming loopt hierdoor gevaar.’

Jeugdzorg Nederland ondertekende de financiële paragraaf van de hervormingsagenda niet. Een deskundigencommissie adviseert het kabinet begin volgend jaar over de vraag of er voldoende geld beschikbaar is gesteld om de ambities waar te maken.

Reactie Nederlandse GGZ

‘Patiënten, naasten, psychologen, psychiaters en ggz-instellingen vinden het heel zorgelijk dat het nieuwe kabinet weinig tot geen aandacht heeft voor de grote uitdagingen in de geestelijke gezondheidszorg. Ondanks herhaalde oproepen van organisaties zoals MIND, de Nederlandse ggz, NVvP en NIP blijft de geestelijke gezondheidszorg onderbelicht. In de Troonrede is de mentale gezondheid niet genoemd en in het regeerprogramma staan geen concrete beleidsvoornemens. We zien geen impuls in preventie om mentale problemen te voorkomen.’

Zo reageert de ggz-koepel op de plannen van het nieuwe kabinet. Er is bijvoorbeeld teleurstelling over de gemiste kansen op preventie. ‘Het Kabinet-Schoof stelt in het regeerprogramma dat mentale gezondheid terug zal komen in een nog nader te bepalen ‘preventiestrategie’. Maar de middelen lijken deze boodschap niet te ondersteunen en plannen zijn nog onuitgewerkt. Preventie is essentieel om te voorkomen dat steeds meer mensen een beroep moeten doen op de ggz. Door deze bezuinigingen neemt de druk op de geestelijke gezondheidszorg alleen maar verder toe, terwijl de vraag naar zorg en ondersteuning blijft groeien.’

De Nederlandse GGZ benadrukt dat het om een eerste reactie gaat. Ze komt nog met een nadere analyse van de kabinetsplannen.

Reactie VGN

De Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN) vindt dat het kabinet in de Troonrede en de Miljoenennota de plank misslaat. Net als eerder in het hoofdlijnenakkoord en regeerprogramma is er nauwelijks aandacht voor de ruim twee miljoen mensen met een beperking en de stappen die nodig zijn om hen betekenisvol te laten meedoen in de samenleving.

Een klap in het gezicht, noemt VGN-directeur Theo van Uum de plannen. Recent deden de Verenigde Naties nog een stevige oproep aan Nederland om snel concrete maatregelen te nemen. ‘We lezen hier in de kabinetsplannen vrijwel niets over. Om mensen met een beperking echt mee te laten doen in de samenleving en te voldoen aan het VN-verdrag Handicap, zijn maatregelen op allerlei beleidsterreinen nodig’, stelt Van Uum. ‘Er is sprake van een inclusie-crisis. Een integrale visie hierop hoort onderdeel te zijn van een Regeerprogramma én de Troonrede.’

Broodjes smeren?

De VGN benadrukt dat het nu tijd is voor concrete maatregelen, in plaats van alleen papieren plannen. Dat in het regeerprogramma in een passage over de arbeidsmarktproblemen in de zorg wordt gesproken over ‘zorghulpen die een broodje smeren voor mensen die dat vanwege een handicap zelf niet kunnen’, is in de sector slecht gevallen. Van Uum: ‘Deze denigrerende opmerking toont aan dat het kabinet te weinig weet van de alledaagse praktijk in onze sector. We nodigen alle bewindspersonen van harte uit om snel eens in die praktijk te komen kijken.’

De VGN maakt zich zorgen om de bezuiniging van 200 miljoen euro op de gehandicaptenzorg voor 2026. ‘Het gaat dan om niet onderbouwde tariefkortingen op de zorg en op de vergoeding van huisvestingskosten. Dit kabinet voegt daar nog een bezuiniging aan toe voor digitalisering in de zorg. Ook wordt er fors gekort op financiële middelen voor het arbeidsmarktbeleid, terwijl de problemen op de arbeidsmarkt groter dan ooit zijn.’

Positieve punten zijn er voor VGN ook. Zoals de sectorale ontwikkelpaden die laagdrempelige in- en doorstroom van medewerkers in de zorg mogelijk maken.

Reactie FNV Zorg & Welzijn

Het kabinet draait zorg en welzijn de nek om. Zo stevig reageert vakbond FNV Zorg & Welzijn op de plannen. ‘In plaats van investeren zet het kabinet vol in op verschraling van de Nederlandse zorg en welzijn. De werknemers in de gehandicaptenzorg, ziekenhuizen en ouderenzorg zien steeds meer collega’s vertrekken met als gevolg dat zij steeds vaker moeten kiezen welke zorg ze wel en niet verlenen. Het kabinet denkt hoge werkdruk en oplopende personeelstekorten in de sector vooral te kunnen oplossen met AI en verdere digitalisering. Er is duidelijk niet geluisterd naar de werkvloer, want professionals in de zorg- en de welzijnssector willen dat er echt uitvoerbare oplossingen komen die ook snel resultaat opleveren.’

De urgentie ontbreekt, vindt bestuurder Elise Merlijn. ‘Het verhaal over de halvering van de administratie in de zorg hebben we al te vaak gehoord, maar nog steeds hebben we geen concrete oplossingen gezien vanuit Den Haag. Er zijn nu maatregelen en resultaten nodig, niet pas in 2030 waar het kabinet op inzet.’ En de 30 miljoen euro die het kabinet uittrekt om de wachtlijsten in de ggz terug te dringen? Een druppel op een gloeiende plaat, schrijft Merlijn.