‘Slechts 10 procent van de mensen die ondersteuning hebben in de Wmo, geeft aan op eigen kracht die ondersteuning te organiseren. Dat blijkt uit een recent SCP-onderzoek. 90 Procent van de mensen kan het dus niet alleen op eigen kracht en daar lopen sociaal werkers in de wijken ook tegenaan. Het werpt de vraag op: in hoeverre kun je als professional uitgaan van de eigen kracht van je cliënt?’ Aldus Peter Rensen, projectleider effectieve sociale interventies bij Movisie.
Eigen kracht
Op de conferentie ‘Meer kracht en meer macht’ op 14 juni in Vergadercentrum Domstad in Utrecht, is de empowerment van de cliënt onderwerp van discussie. De focus op de eigen kracht is niet voldoende voor veel cliënten, vooral de meest kwetsbaren. Er is meer nodig,, blijkt uit onderzoek: namelijk meer macht of “power”. Dat is het vermogen van de cliënt om te leren van de barricades die je tegenkomt. En het heft in eigen hand te nemen. De professional bewandelt met zijn cliënt de weg naar de eigen macht.
Mensen die gebruik maken van de Wet maatschappelijke ondersteuning en de Participatiewet zijn vaak niet in staat zelf problemen op te lossen. Dat blijkt uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau . Lees meer>>
Empowerment
‘Het gaat erom dat sociaal werkers cliënten helpen over de hindernissen heen te komen’, aldus Rensen. ‘Dat kunnen blokkades in het systeem, in het beleid of blokkades bij het individu zelf zijn. In de maatschappelijke opvang bijvoorbeeld moeten mensen zelf een bijdrage betalen. Maar als je dakloos bent en geen geld hebt, is dat nogal lastig. Een uitkering aanvragen duurt heel lang, dan staan mensen alweer op straat tegen de tijd dat de uitkering er is. In Utrecht hebben daklozen zelf de leiding over de opvang. Zij kunnen zelf regels maken die iets afwijken, maar in de praktijk beter werken. En ze kunnen bij de gemeente de discussie over het beleid voeren. Dat is een belangrijke vorm van empowerment.’
Professional
Hoe kan de professional de cliënt ondersteunen bij het verwerven van meer eigen macht? Rensen: ‘De professional moet daadwerkelijk op zoek naar wat de cliënt of de burger bij zichzelf vindt passen. Dan is het nodig dat je weet wat die cliënt belangrijk vindt. Iedere cliënt geeft een andere betekenis aan wat er speelt bij ziekte, schulden, dakloosheid, noem maar op. De professional sluit aan op de problemen die de cliënt ondervindt.’
Gelijkwaardig
Problemen zijn niet altijd alleen toe te wijzen aan het individu. Bij de oplossing van problemen kunnen ook anderen worden betrokken, bijvoorbeeld lotgenoten. Peter Rensen: ‘Empowerment vereist 3 rollen van de professional: de coach, de maatschappelijk ondernemer en de activist. Uitgangspunt is dat de cliënt een belangrijke stem heeft in wat er gebeurt, de hulpverlening is een gemeenschappelijk proces van hulpverlener en cliënt op basis van gelijkwaardigheid. De wensen van de cliënt zijn even belangrijk als de kennis van de professional. Dat wil niet zeggen dat de professional altijd mee gaat in wat de cliënt wil. Maar hij moet de wens wel kennen en het gesprek aangaan. Wat werkt is goede samenwerking met oprechte aandacht, belangstelling en aanwezigheid. Zonder meer los laten werkt niet.’
Op 14 juni organiseert Movisie in samenwerking met Trimbos-instituut en Tranzo / Tilburg University en de Universiteit voor Humanistiek de conferentie “Meer kracht en meer macht”. Plaats: Cursus- en Vergadercentrum Domstad in Utrecht. U kunt zich nog aanmelden>>
Het pleidooi voor empowerment wijst erop dat sociaal werk niet alleen moet kijken naar het individu en het nabije netwerk, maar ook naar de wijdere omgeving. Het kan zijn dat individuele problemen voortkomen uit gewenste of ongewenste effecten van (beleids)maatregelen. Op dit moment wordt de oplossing van maatschappelijke vraagstukken te eenzijdig gezocht bij het individu dat deze problemen ervaart. Hij of zij moet er 'op eigen kracht' uit komen, 'de regie nemen' en 'zelfredzaam' zijn. Redeneren vanuit empowerment heeft als groot voordeel dat ook wordt gekeken naar de omgeving en de invloed die het individu op zijn omgeving kan uitoefenen.
Peer van der Helm heeft gelijk wanneer hij grenzen stelt aan die invloed. Het kan niet zo zijn dat een individuele cliënt zijn gelijk kan halen ten koste van anderen. Er gelden morele grenzen die deels wettelijk zijn vastgelegd. De cliënt is niet onbeperkt koning.
Maar ook hier is een empowerende benadering wenselijk. Dit laat ruimte voor dialoog met de cliënt. Ditmaal om hem of haar te helpen inzien dat afdwingen van het individuele belang in dit geval moreel onwenselijk is. En gezamenlijk een andere route uit te stippelen. Reclasseringswerkers hebben hier dagelijks mee te maken.
De sociaal werker is er niet alleen voor de client. Hij/zij heeft ook de normatieve opdracht de zwakkeren in de samenleving te beschermen.
Recent onderzoek van het WODC laat zien dat Eigen Kracht ook kindermishandeling kan verergeren (zie het tijdschrift Sociale Vraagstukken, socialevraagstukken.nl). Het omzetten van Eigen Kracht in Macht verdient nuancering.
Sinds Thomas Hobbes (16e eeuw) hebben we mi. terecht een stuk macht weggehaald bij clienten en bij de overheid gelegd om te voorkomen dat we elkaar uitmoorden en verkrachten.
Peer van der Helm is lector bij het Expertisecentrum Jeugd aan de Hogeschool Leiden.