Amaryllis werd opgericht per 1 januari 2015 en is de organisatie waar de Leeuwarder wijkteams onder vallen. Henry de Boer werd, samen met vertegenwoordigers van vijf bestaande organisaties, al in 2013 gevraagd een advies te geven over hoe de wijkteams het beste ingericht konden worden. In 2014 werd hem gevraagd dit advies uit te voeren. Dat deed hij als directeur bestuurder van Amaryllis. Hij werd in eerste instantie aangesteld voor 2,5 jaar. Uiteindelijk bleef hij er vier. ‘In 2016 werden we voor het eerst geconfronteerd met financiële tekorten binnen de gemeente en de gevolgen daarvan voor de wijkteams. In overleg met de Raad van Toezicht heb ik toen besloten dat dit niet het goede moment was om weg te gaan.’ Eind 2017 vertrok hij wel. Op eigen initiatief. ‘Ik ben meer een bouwer dan een bestuurder en, heel eerlijk, het werd steeds politieker. De pionierstijd was voorbij en de samenwerking met de gemeente werd weer zoals vroeger. Controle op de korte termijn.’

Maatwerk?

De Boer kijkt terug op een periode waarin er veel goed is gegaan. ‘Ik sta nog steeds honderd procent achter de visie die onder Amaryllis ligt. Namelijk dat we geen onderscheid moeten maken tussen Wmo, Participatie- en Jeugdwet. Dat je moet uitgaan van de bewoner ongeacht van de context waar die zich in bevindt.’ Maar dat blijkt in de praktijk lastiger te zijn dan op papier. ‘Het systeem werkt nog te veel vanuit rechtmatigheid in plaats van vanuit doelmatigheid. Dat leidt voor veel sociaal werkers tot frustratie.’ Als voorbeeld noemt De Boer de deelname van Leeuwarden aan de City Deal in 2017. ‘Die was eigenlijk niets anders dan de visie op basis waarvan Amaryllis altijd wilde werken. Namelijk dat de sociaal werker het mandaat heeft om maatwerk te leveren voor bewoners die out of the box zijn. Eén van belangrijkste bevindingen van City Deal is dat het probleem vaak niet is dat de sociaal werker en de bewoner geen maatwerkoplossing kunnen bedenken. Het probleem is de uitvoering van die oplossing.’ Het is namelijk aan de sociaal werker om alle partijen die nodig zijn bij de uitvoering van die oplossing (bijvoorbeeld de Belastingdienst, woningbouw of sociale dienst) te bewegen om hierin mee te gaan. De Boer: ‘Die oplossing past vaak niet in de bestaande werkwijze. Dan zie je dat de sociaal werker het mandaat om maatwerk te leveren eigenlijk niet heeft en dat daar de meeste tijd in gaat zitten. In het letterlijk bellen, mailen, overleggen, weer overleggen om dingen gedaan te krijgen en dan toch nog vaak nul op rekest te krijgen.’

Tegenstrijdige belangen

Hoe zou het dan wel kunnen werken? ‘Ja, dat is de hamvraag. Op dit moment zijn er nog steeds heel veel partijen actief in het sociaal domein die allemaal een stukje van de verantwoordelijkheid hebben.’ Volgens De Boer is het de kunst al die partijen dezelfde kant op te laten bewegen. ‘Zie het als een kluwen touw die in de knoop zit. Alle onderdelen moeten op dezelfde manier gaan bewegen om de knoop eruit te krijgen.’ Hoe je dat in het sociaal domein voor elkaar kunt krijgen, is lastig. Want, zo zegt De Boer, er spelen tegenstrijdige belangen. ‘Het algemeen belang zou moeten zijn de bewoner te helpen. Maar dat is vaak niet ieders belang. Sinds de transitie is de bureaucratie in het sociaal domein eerder toegenomen in plaats van afgenomen. Er is meer controle en beheersing in plaats van minder. Dat betekent dat er nog steeds organisaties zijn die de opdrachten en taken die daaruit voortvloeien uitvoeren. Die organisaties hebben een andere opdracht dan bijvoorbeeld de wijkteams. Dat maakt dat de belangen niet gelijk zijn. Het wijkteam wil vooral ruimte en de mogelijkheid te hebben om maatwerk oplossingen te bieden. Organisaties met andere opdrachten hebben dat belang niet.’

Fouten mogen maken

Een eerste stap naar echte verandering is loslaten en het lef hebben om dingen te laten gebeuren vindt De Boer. ‘Heel veel wordt nu nog steeds gevat in beleid. Op het moment dat er iets misgaat, is de eerste impuls om te denken “wie is verantwoordelijk”. En dat speelt op alle niveaus. In Den Haag wordt de verantwoordelijke minister of staatssecretaris op het matje geroepen en gaan Kamerleden vragen stellen. En dat sijpelt door in de rest van het land. Daardoor blijven we in dezelfde vicieuze cirkel hangen namelijk voorkomen dat er iets gebeurt. Maar wil je echt kunnen transformeren, moet je fouten kunnen maken.’

Irreële verwachtingen

Fouten maken in een domein met kwetsbare mensen, moet dat wel mogen? ‘Ik ben geneigd om ja te zeggen’, zegt De Boer na een korte stilte. ‘Het denken dat risico’s te voorkomen zijn door allerlei procedures in te richten en nieuwe organisaties op te tuigen heeft er tot nu toe nog nooit toe geleid dat er niets is mis gegaan.’ Volgens De Boer worden er nu irreële verwachtingen gesteld aan professionals, namelijk dat ze geen fouten maken. ‘We zijn allemaal bezig met risicobeheersing. Wat voor risico loop ik als professional, als organisatie, als maatschappij? En hoe sluit ik die risico’s uit? Dat nastreven is onzin. Natuurlijk zeg ik niet dat sociaal werkers helemaal los moeten gaan en maar moeten zien waar het schip strandt, het gaat wel om mensenlevens. Maar er moet wel ruimte zijn om te experimenteren, om echt out of the box te kunnen werken. Dan kunnen we misschien toe naar échte verandering.’