Het zijn vooral medewerkers van instellingen voor dag- en nachtopvang, de verslavingszorg, gemeenten en veldwerkers die signaleren dat een aantal Midden- en Oost-Europeanen met onder meer alcohol- en drugsgebruik en dakloosheid kampt. Hoeveel dat er precies zijn, is niet bekend, vertelt Ineke Baas, programmaleider bij Stichting Mainline. ‘Sommigen gebruiken al drugs in het land van herkomst. Anderen worden hier met tegenslagen geconfronteerd, raken werk en huisvesting kwijt en gaan drugs gebruiken. De meesten verblijven uiteindelijk illegaal in Nederland, hebben geen zorgverzekering en vaak geen vaste woon- of verblijfplaats. Dat maakt het erg moeilijk om te achterhalen hoe groot de groep is.’

Minimaal
Welke hulp en ondersteuning moet minimaal beschikbaar zijn voor Midden- en Oost-Europese middelengebruikers om te garanderen dat gezondheidsschade zo veel mogelijk wordt beperkt? Die vraag stelde Mainline zich, samen met hulp- en opvangorganisaties en beleidsmedewerkers van overheid en gemeenten. De adviezen zijn te vinden in het rapport Alcohol- en druggebruikers uit Midden- en Oost-Europa in Nederland. De kern ervan is voorlichting geven en zowel de medische als verslavingszorg toegankelijker maken.

Spuiten
Bij de problematisch gebruikers gaat het vooral de inname van alcohol – van bier tot sterkte drank – heroïne, amfetamine (slikken en spuiten) en speed. Ook wordt er stevig geblowd. Opvallend is dat Oost- en Midden-Europese heroïneverslaafden spuiten: een toedieningswijze die hier alleen nog door oudere gebruikers wordt gehanteerd. ‘In Nederland zijn veel heroïnegebruikers overgestapt van spuiten naar cocaïne roken, base coke gebruik’, vertelt Baas. ‘Bij verslaafden die hun spuiten en naalden delen, is het risico op infectieziekten als hepatitis C en hiv heel groot.’

Kosten declareren
Niet alleen de groep zelf loopt risico’s. ‘De kans bestaat dat infectieziekten zich verspreiden onder de bevolking’, zegt Baas. ‘Daarnaast weten de mensen zelf vaak niet dat ze recht hebben op medisch noodzakelijke zorg. Ze worden vaak geweerd door ziekenhuizen en verslavingszorginstellingen omdat die bang zijn dat ze geen kosten kunnen declareren. Maar gebeurt er niets voor deze groep, dan zal de overlast toenemen: van vervuiling tot slapen in parken, het risico van een overdosis op straat tot zich op een bankje dood drinken’, voorspelt Baas. ‘Het is echt belangrijk dat je contact legt met deze groep. En dat ook deze gebruikers toegang krijgen tot de spuitomruil en medische zorg.’

Eerste bus terug
Sommige gemeenten zorgen voor repatriëring. ‘Dat heeft trouwens alleen zin als mensen er vrijwillig aan meewerken. Is dat niet zo, dan nemen ze de eerste bus terug’, zegt Baas. Andere gemeenten weren gebruikers van hulp en bieden alleen opvang aan geregistreerden. Maar er zijn ook gemeenten die het volgens Baas wel goed doen. ‘Zoals Den Haag. Daar kunnen ook Oost-Europeanen gebruikmaken van de spuitomruil. Dat is uitzonderlijk, want de meeste voorzieningen en gebruikersruimten hanteren een pasjessysteem. En dat terwijl een spuitomruil niet duur is en heel belangrijk om gezondheidsrisico’s te beperken. Bovendien is het een manier om in contact te komen’, benadrukt Baas. ‘Weer je mensen van hulp, dan verlies je de doelgroep uit het oog.’

Veldwerkers
Een ander belangrijk punt is goede voorlichting over risico’s van alcohol- en middelengebruik. ‘In Utrecht en Amsterdam proberen veldwerkers van Mainline en de verslavingszorg in contact te komen met de doelgroep’, weet Baas. ‘De communicatie is lastig. En niet alleen vanwege de taal, maar ook omdat mensen achterdochtig zijn.’ Zelf zou ze graag zien dat nacht- en dagopvang en gebruikersruimten toegankelijk zijn voor de doelgroep en dat voorlichting van daaruit wordt gegeven. Ook is het mogelijk om bijvoorbeeld Poolssprekende voorlichters in te zetten. Het hoeft niet heel ingewikkeld te zijn. Baas: ‘Mainline heeft zelf een broekzakfoldertje gemaakt in het Pools en Russisch over het risico op hiv en hepatitis, en hoe je dat kunt voorkomen. Dat wordt al door de veldwerkers verspreid.’

Meer nieuws in uw inbox? Klik hier voor de gratis Zorg + Welzijn Nieuwsbrief. Voor meer achtergronden en opinies, neem hier een abonnement op Zorg + Welzijn Magazine. 

Volg Zorg + Welzijn op Twitter

Bron: Foto: Lex van Lieshout/ANP