Nederland voert een armoedebeleid, stelt theoloog Henk Meeuws. ‘Letterlijk, want in dit beleid wordt armoede juist gegenereerd.’ Meeuws, verbonden aan Actioma, instituut voor activering, innovatie en onderzoek op het gebied van maatschappelijke inzet in Den Bosch, concludeert dit door Nederland te vergelijken met een bedrijf. En ‘BV Nederland’ heeft het huishoudboekje niet op orde.

Het tij lijkt gekeerd voor het armoedebeleid. De Algemene Rekenkamer maakte er vorige maand gehakt van. Het eens zo populaire steuntje in de rug voor de allerarmsten zou een ‘oerwoud’ van bureaucratie opgeleverd hebben. Ook blijkt nergens uit dat de minima er werkelijk beter van zijn geworden. Ondertussen is het touwtrekken om herziening van het beleid begonnen.

Gemeenten lijken steeds creatiever te worden om mensen weer aan het werk te krijgen. Het Friese Weststellingwerf biedt arme gezinnen een vakantie aan en buurgemeente Ooststellingwerf geeft hen gezondheidstrainingen. De gedachte is dat men meer bij het maatschappelijk leven betrokken raakt of zelfs gemotiveerd raakt om werk te zoeken. Is de armoedebestrijding gebaat bij dit soort initiatieven?

Vermogensfondsen krijgen een steeds belangrijkere rol in de samenleving. Jaarlijks geven ze honderden miljoenen uit, waarvan een groot deel aan maatschappelijke en sociale doelen. Doordat de overheid op veel maatschappelijke terreinen terugtreedt, wordt vaker een beroep gedaan op vermogensfondsen om projecten en initiatieven te ondersteunen. De fondsen zelf treden steeds meer in de openbaarheid om enorme kapitaal uit te kunnen zetten. ‘Op termijn komt er een zelfstandige filantropische sector die in staat is een vuist te maken tegen de overheid.’

Makkelijk te bemiddelen werklozen zijn door de florerende arbeidsmarkt uit de kaartenbakken van sociale diensten verdwenen. De langdurig werklozen die overblijven hebben intensieve begeleiding nodig. De rol van arbeidsbureaus daarbij is niet langer vanzelfsprekend; de gedwongen winkelnering is onlangs vervallen. Nu de moeilijkste categorieën werklozen aan bod komen, liggen er kansen voor het welzijnswerk. Divosa-directeur Paul Lemmen pleit voor meer samenwerking tussen sociale diensten en welzijnsorganisaties. Het welzijnswerk als gewilde bruid in de sociale zekerheid?

In de welzijnsnota van 1994 werd het doelgroepdenken overboord gegooid. Specifiek beleid voor ouderen, allochtonen, vrouwen of jongeren moest plaats maken voor sociaal beleid vanuit algemene thema's als werk, onderwijs, opvoeding of participatie. Nog geen vijf jaar later gaat de slinger weer de andere kant uit. Staatssecretaris Vliegenthart pleit in de nieuwe welzijnsnota voor categoriaal beleid voor groepen die nu onvoldoende bereikt worden. Het veld is verdeeld. 'Ach ja, de praktijk blijkt weer eens sterker dan de theorie.'

'Ik geloof soms dat de werk-werk-werk-profeten niet in hun eigen boodschap geloven. Ze zetten mensen ontzettend onder druk om betaald werk aan te nemen. Maar als werken zo goed en aantrekkelijk is, waarom doen mensen het dan niet uit zichzelf?' Raf Janssen, directeur van Sjakuus en lid van de Stuurgroep van de onlangs gehouden Sociale Conferentie, over het armoedebeleid van Paars II.

Verbetering van activering en uitstroom, gerichtere armoedebestrijding en terugdringen van misbruik. Dat waren de voornaamste doelen achter de invoering van de nieuwe Algemene Bijstandswet in januari 1996. Als altijd bleek de praktijk de afgelopen jaren wat weerbarstiger. Dit najaar evalueert de Tweede Kamer de wet. Een inventarisatie van de winstpunten en de minder geslaagde effecten.