Tot 2006 moet Talant, een Friese instelling voor verstandelijk gehandicaptenzorg, 7,3 miljoen euro bezuinigen om financieel gezond te blijven. Over 2003 dreigde er al een tekort van 1,7 miljoen euro. De instelling wil medewerkers zonder ontslagen af laten vloeien (zo’n 175 voltijdsbanen). Voorts wil ze tijdelijke contracten niet verlengen. ‘Geen tijdelijk personeel is uiteindelijk de dood in de pot,’ zegt secretaris Mettiena Leemeijer.

Het aanbod op het terrein van wonen en zorg is voor buurtbewoners vaak te versnipperd. Vandaar dat enkele jaren geleden de woonzorgzone in het leven werd geroepen. Verschillende voorzieningen werden hierin gebundeld. Maar in Breda werd de component welzijn node gemist. Reden voor de stad om de woonzorgwelzijnswijk te introduceren. ‘Samenwerking moet een automatisme worden.’

Het gehandicaptenbeleid is erop gericht iedereen volwaardig te laten meedoen aan de samenleving. Nadruk ligt steeds meer op de eigen verantwoordelijkheid. Delen van de AWBZ-zorg worden overgeheveld naar de gemeente en delen van medische zorg naar de basisverzekering. Tegelijk worden eigen bijdragen ingevoerd en snijdt het ministerie in het ziekenfonds: onder meer fysiotherapie, zelfzorgmiddelen en zittend ziekenvervoer verdwijnen uit het pakket.

Als verzekeringsmaatschappijen met veel autoschade worden geconfronteerd, gaat de premie omhoog. Daar gaat geen auto minder om rijden. Waarom wordt er dan zo moeilijk gedaan over de zorgpremies, terwijl de gezondheid zo’n beetje als het hoogste goed beschouwen, vraagt Paul Bottelier zich af. ‘Het gaat de overheid niet in de eerste plaats om de zorg, maar om het wegwerken van tekorten.’

Atelier De Haagse School is een van de werkplaatsen in Nederland waar kunstenaars met een verstandelijke handicap een kunstopleiding krijgen. De waardering voor hun creaties loopt achter bij de officiële kunst, maar toch slepen ze regelmatig prijzen in de wacht. ‘Het werk moet een zoektocht van de maker zijn, daar begeleiden wij mensen op,’ zegt artistiek leider Lauri Kramer.

Professionals moeten zichzelf bevrijden uit de ‘klauwen van de markt en de bureaucratie’. Dat blijkt uit de nieuwe bundel artikelen ‘Mondige burgers, getemde professionals’ van Tweede Kamerlid Evelien Tonkens (GroenLinks). Vraagsturing vindt Tonkens ‘onzinnig´ en bij een fenomeen als ‘accountability’ plaatst ze vraagtekens. ‘Professionals moet je niet afrekenen op getallen, maar op verhalen.’

Moet volwaardig burgerschap voor gehandicapten doorgezet worden door in een woonwijk te participeren? Sommige ouders zien hun kinderen opeens wegkwijnen, en willen dat ze op het instellingsterrein blijven. In ieder geval zou er keuzevrijheid moeten zijn. ‘Ik wil mijn kind weer terug in de instelling hebben, maar dat blijkt een moeizame strijd.’

Hulpverleners sporen de vraag áchter de vraag niet op, en daarom ontberen veel mensen de noodzakelijke zorg. De instellingen zouden daadwerkelijk naar de cliënt toe moeten. Dat stellen onderzoekers van de Stichting Gehandicapten Overleg Amsterdam die zelf aanbelden bij iedereen in de Amsterdamse Chassébuurt. ‘Instellingen zitten te veel op hun eigen zorgterrein.’

De overheid en zorgaanbieders moeten meer aandacht geven aan de naleving van de wet- en regelgeving rond de Bopz. Uit onderzoek van de Inspectie voor de Gezondheidszorg naar onder andere de huisregels in instellingen blijkt dat de rechtspositie van patiënten nog steeds te veel wordt beperkt. De inspectie verwacht van Arcares (verpleging en verzorging) en VGN (gehandicaptenzorg) dat hier wat aan wordt gedaan. VGN: ‘Dit probleem was bij ons niet bekend.’

Staatssecretaris Clémence Ross-Van Dorp is amper aan regeren toegekomen. Ze wilde werk maken van de modernisering van de AWBZ en deze maand had ze graag de nieuwe Welzijnsnota uitgebracht. Maar ze is alweer een paar maanden demissionair. Ross-Van Dorp blikt terug op haar beleidsterrein. Over vermaatschappelijking, de welzijnssector en de rol van het ministerie van VWS. ‘Ik ben allergisch voor mensen die roepen dat ze zonder extra geld niet kunnen samenwerken.’