Zelfstandig wonende cliënten hebben recht op zorg aan huis. Maar hebben ze ook recht op welzijnsvoorzieningen, op ondersteuning bij deelname aan de samenleving? ‘De samenleving moet zich realiseren dat vermaatschappelijking van zorg ook een beschermingsplicht met zich meebrengt,’ vindt Paul Schnabel, directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau.

De zorg voor verstandelijk gehandicapten verschraalt. Er is alleen tijd voor basiszorg, niet voor extra aandacht. Alles moet gepland worden, ruimte voor spontane zorg is er niet. Een lijst met kwaliteitscriteria van de AVVV, de koepel van beroepsorganisaties, moet de hoge werkdruk te lijf gaan. 'Ze krijgen hun natje en hun droogje, maar dat is het dan ook vaak'.

Maatschappelijke integratie en volwaardig burgerschap zijn gevleugelde termen in de gehandicaptenzorg. Maar hoe moet een volgend kabinet dit vormgeven? 'Laten we een einde maken aan de onmenselijke manier van leven in instellingen,' verwoordt Piet van den Beemt, directeur van stichting Arduin, de integratiegedachte.

'Jullie kunnen het niet, een regiovisie maken en uitvoeren,' hield Robbert Huijsman, hoogleraar Integraal Zorgmanagement, onlangs een zaal vol betrokkenen voor. Het fenomeen regiovisies - een samenhangend plan voor de zorg op regioniveau - bestaat nu een jaar of zeven. Maar het middel lijkt besmet geraakt en synoniem geworden voor langdurige bureaucratische processen die nauwelijks iets opleveren.

Welke vragen hebben professionals bij de begeleiding van gehandicapte en chronisch zieke migranten? Ömer Büyük van de Helpdesk Migranten - ondergebracht bij de CG Raad - blikt terug op de twee jaar helpdesk. De subsidiekraan gaat deze maand dicht. 'Er gebeurt weinig voor migranten, terwijl ze vaak voor dertig procent het cliëntenbestand van instellingen vormen.'

'Je moet 't scherp stellen, anders denkt men dat er niks aan de hand is,' zegt hoofdinspecteur Lucieer van de Inspectie voor de Gezondheidszorg over de kritiek die ze onlangs uitte op de kinder- en jeugdpsychiatrie. Het medicatiebeleid, behandelplannen en medezeggenschap zouden volstrekt onder de maat zijn. De sector erkent schuld, maar vindt nuancering op z'n plaats.

VWS stelt geld beschikbaar om jaarlijks 120 delinquente verstandelijk gehandicapten op te vangen en te behandelen. Ze worden ondergebracht bij de vijf behandelcentra voor gedragsgestoorde licht verstandelijk gehandicapten. Mirjam Geesink, projectleider van De Borg, het expertisecentrum van de vijf centra, is hier erg tevreden mee. 'Het is echter onduidelijk hoeveel mensen met een lichte verstandelijke handicap nu nog vast zitten in de normale gevangenis. Wellicht moeten er nog meer plaatsen bij komen.'

Ziekenhuizen mogen een behandeling stopzetten bij patiënten die agressief en onhandelbaar zijn. Dat bepaalde onlangs de president van de Haagse rechtbank in een kort geding tussen een 39-jarige zwakbegaafde Hagenaar en het Westeinde Ziekenhuis. Van de rechter hoeft het ziekenhuis de man alleen te behandelen als zijn leven in gevaar komt. Sindsdien is de patiënt in behandeling bij een ander Haags ziekenhuis. Gedwongen, want ook dit ziekenhuis wilde de man eigenlijk niet helpen. Mag een lastige patiënt geweigerd worden?

Seksuele behoeften zijn, naast slaapproblemen, het grootste probleem van cliënten in instellingen. Uit een steekproef onder honderd verpleegkundigen en verzorgenden in de psychiatrie en gehandicaptenzorg, die afgelopen najaar in werd gehouden, bleek dat er hierover in de intramurale zorg nauwelijks openheid is. 'Het hoort bij de zorgtaak om randvoorwaarden te scheppen.'

Heeft het zin om ongediplomeerd personeel te werven als gekwalificeerd personeel uit ontevredenheid over de werkomstandigheden de zorg verlaat? Een tussenstand van de grootscheepse campagne 'Hard Nodig' om in drie jaar twaalfduizend herintreders en zij-instromers te werven voor de gezondheidszorg laat een schamel resultaat zien. 'De mensen zijn niet voor niets vertrokken.'