De omvang van het verschijnsel oudermishandeling is moeilijk voorstelbaar, zo blijkt uit de ervaringen van preventiefunctionaris Mirjam van Dongen. Als Landelijk Ambassadeur Bestrijding Ouderenmishandeling wil ze elke gemeente overtuigen een eigen meldpunt daarvoor op te zetten. ‘Ook hulpverleners maken zich schuldig aan mishandeling. U zult versteld staan over wat er allemaal gebeurt.’

Als de mantelzorger het redt, kan de thuiszorg ook doorgaan. Daarom begint thuiszorg De Friese Wouden met een project om mantelzorgers te ondersteunen. De thuiszorgorganisatie gaat verzorgenden opleiden, bijeenkomsten voor mantelzorgers organiseren en met andere zorgorganisaties samenwerken.

Binnen anderhalf jaar moet negentig procent van de Nederlandse gemeenten een informatiepunt bestrijding ouderenmishandeling hebben. Dat is het doel van de campagne ‘Stop Ouderenmishandeling’. De informatiepunten geven voorlichting en verwijzen bij een vermoeden van ouderenmishandeling door naar professionele hulpverleners.

Gemeenten betrekken ouderen, gehandicapten, mantelzorgers en psychiatrische patiënten nog nauwelijks bij het beleid. Terwijl de Wet maatschappelijke ondersteuning, die per 2007 ingaat hun inbreng verplicht stelt. ‘Er is nog een lange weg te gaan’, zegt Piet Kuhlmann van de Lorep, de brancheorganisatie van de patiënten- en consumentenplatforms.

Zo’n tien procent van de kinderen van vier tot twintig jaar zorgt voor een chronisch ziek of gehandicapt familielid. Hulpverleners moeten systematisch aandacht besteden aan de vaak verborgen problemen die dat met zich mee brengt, vindt Lucia Tielen, die vorige maand hierover een conferentie organiseerde. ‘Bij hulpverleners bestaat veel schroom om zich te bemoeien met het privé-domein.’

Cliëntenorganisaties krijgen een belangrijke rol in de Wet Maatschappelijke Ondersteuning. Ze lopen zich al een jaar warm om te redden wat er te redden valt. ‘Die wet is levensgevaarlijk. Een bezuinigingsoperatie die leidt tot ongelijke behandeling van burgers’.

De wijkzuster keert terug op het Friese platteland. Thuiszorg De Friese Wouden is een proef gestart met spreekuren door wijkzusters in de dorpen Hardegarijp en Gerkesklooster. De instelling hoopt zo de thuiszorg weer meer een gezicht te geven. Slaat de proef aan, dan komen er wijkzusters in meerdere plaatsen.

Naar schatting heeft één op de tien kinderen een ziek gezinslid. Ze doen allerlei klusjes thuis, zorgen voor jongere broertjes of zusjes en geven steun aan degene die verzorging nodig heeft. Dit is een zware belasting voor ze, maar zelf weten ze vaak niet dat ze mantelzorgers zijn. Het project Fawaka.nu in het Friese Dokkum ondersteunt jonge mantelzorgers en brengt de problematiek onder de aandacht bij professionals.

Vijfentwintig jaar geleden werd de eerste stichting voor vrijwillige terminale zorg in Nederland opgericht. Oud-kankerpatiënt Leendert Vriel, naar wie de stichting is vernoemd, wilde thuis sterven. Maar in zijn tijd was dat nog ongewoon. Inmiddels zijn er honderden van dergelijke netwerken, die jaarlijks duizenden mensen ondersteunen in de laatste fase van hun leven. ‘Het gaat er niet om dagen aan het leven toe te voegen, maar leven aan de dagen die iemand nog heeft.’

Het dominante beeld over ouderen - dat ze beperkingenhebben en vaak ziek zijn - klopt niet. Ria Wijnen-Sponselee, de nieuwe lector Gerontologie aan de Avans Hogeschool in Breda, zet zich af tegen de eenzijdige beelden rond de oude dag. De meeste ouderen leven tot hun 75e redelijk gezond en vitaal in hun eigen huis. Professionals moeten daar op inspelen. ‘Ik zie geen toekomst meer voor de verzorgingshuizen.’