'Ik kom even kijken hoe het met u gaat,' zegt Laura Meilink. Haar cliënt - de 85-jarige mevrouw Van Hooff - pakt haar hand vast. Ze is blij iemand te zien. Meilink is één van de vrijwilligers van Stichting Mentorschap in Rotterdam die als aanspreekpunt voor hulpverleners fungeert en noodzakelijke beslissingen voor een demente oudere neemt.

De invoering van de transmurale zorg werd in 1994 bijna juichend ter hand genomen: in plaats van de instelling kwam voortaan de patiënt centraal te staan in de zorg. Dus huisarts, thuiszorgwerkers en specialisten in het ziekenhuis gingen voortaan meer en beter met elkaar samenwerken. De patiënt kon daardoor sneller naar huis. 'Maar,' concludeert onderzoeker Henk Rosendal nu bijna tien jaar later: 'Sommige patiënten zijn juist slechter af met de aanpak.'

Ouderen, gehandicapten en psychiatrische patiënten die in een instelling verblijven maken gebruik van dagbesteding, de wasservice, de klusjesdienst. Dergelijke diensten horen bij de instelling, en worden betaald vanuit de AWBZ. Maar als ze zelfstandig wonen, vergoedt de AWBZ deze activiteiten in principe niet meer en de gemeenten hebben er geen geld voor. 'Bij de extramuralisering is men vergeten de noodzakelijke infrastructuur te regelen.'

Veel allochtone ouderen verwachten dat, wanneer zij hulpbehoevend worden, hun kinderen hen zullen verzorgen. De thuiszorg kennen ze vaak niet. De in Rotterdam ontwikkelde cursus Transculturele Familiezorg Thuis biedt overbelaste mantelzorgers ondersteuning en uitleg. Moet een schoondochter weten hoe ze een diabetespatiënt moet verplegen, of is het voldoende wanneer zij weet hoe ze de thuiszorg kan inschakelen?

'De overheid moet het toepassen van ict in de thuiszorg eisen,' stelt Hans van Grieken, één van de initiators van Caremore. Via mobiel internetten moeten gegevensuitwisseling en -registratie efficiënter dan ooit gaan. Hoe ziet de toekomst van ict in de thuiszorg eruit? 'Zolang er geen wet is die tot digitaliseren dwingt, blijft het bij kleinschalige initiatieven.'

Een hotel, waar demente ouderen langere of korte tijd kunnen verblijven. Zodat de mantelzorger even tot rust kan komen en kan bijtanken. Dat is de doelstelling van 'Het Logeerhuis', midden in een volksbuurt in hartje Amsterdam. Een tussenvoorziening die mantelzorg én zorgcentra kan ontlasten. 'Dat stukje meer geven aan de gasten en hun familie, daar doe je 't voor.'

Het beleid om demente ouderen zo lang mogelijk thuis te laten wonen is doorgeschoten, vindt geestelijk verzorger Rieke Mes. Zij begeleidde jarenlang demente mensen in verpleeghuizen en schreef daar een boek over. 'Meer verpleeghuisplaatsen zijn hard nodig. Maar beleidsmakers sluiten hun ogen, want mantelzorgers zijn goedkoper.'

Gezien de toenemende vergrijzing zal er steeds meer een beroep op mantelzorgers worden gedaan. Om te voorkomen dat zij opbranden is het van belang dat ze goed worden ondersteund door professionals. Helaas gebeurt dat nog maar ‘zeer matig’, zo blijkt uit onderzoek in West-Brabant. ‘De wijkverpleging moet ophouden haar eigen expertrol centraal te stellen.’

De mkz-crisis dreigt de thuiszorginstellingen in de regio waar mond- en klauwzeer is uitgebroken boven het hoofd te groeien. De instellingen worstelen al bijna een maand met allerlei beperkingen. De voorzorgsmaatregelen zijn streng. Zo mag een thuiszorgmedewerker die een actief veebedrijf heeft bezocht de daaropvolgende 72 uur niet naar andere boerderijen. Het is puzzelen met de werkschema’s. Medewerkers zien zich genoodzaakt lange dagen te maken. En de druk op mantelzorgers neemt toe. Enkele thuiszorgcliënten zijn inmiddels opgenomen in verzorgings- en verpleeghuizen.

Voor de kleine anderhalf miljoen mensen in Nederland die voor een naaste zorgen, kampt een flink deel met financiële problemen en een gebrek aan informatie over bestaande regelingen. De voorzieningen zijn onvoldoende. ‘Daar moet snel verandering in komen als we verwachten dat mantelzorgers hun werk volhouden,’ zegt Arie Ouwerkerk, directeur van de LOT, de landelijke organisatie voor mantelzorgers.