Met een directe en persoonlijke benadering van bewoners kunnen beroepskrachten en agenten in buurten veel bereiken. Dat is één van de conclusies die Joyce Hes, verbonden aan de universiteit van Maastricht, trekt in haar onderzoek ‘Recht doen aan de buurt’. Tegelijkertijd vindt ze dat overheden en instellingen zich teveel bezig houden met toekomstvisies en abstracte plannen en dat zij de problemen rondpompen. ‘Buurtbewoners kunnen zelf precies aangeven hoe problemen op te lossen zijn.’

In de tien jaar tijd dat hij directeur was van de Landelijke Vereniging voor Thuiszorg, heeft hij nooit zijn mening onder stoelen of banken gestoken. Nu hij op het punt staat “eindelijk iets anders te gaan doen” wil Ferdinand Clevers dan best nog eens kritisch terugblikken op de tumultueuze jaren die zijn sector heeft doorgemaakt. Over het escapisme van politiek Den Haag, de grenzen van doelmatig werken en de voorwaarden voor marktwerking.

De mogelijkheden voor het internet in het lokaal sociaal beleid lijken onbegrensd. Van simulatiespelen om integrale problematieken op te lossen tot online inspraakavonden, van digitale wijkgeschiedenissen tot scholingsprogramma’s. Met het internet kan het allemaal doelmatiger, efficiënter en sneller. Maar heeft de burger daar wat aan?

Niemand in de zorgsector kan nog met goed fatsoen om de belangen van cliënten heen. Ze moeten meer invloed krijgen op het zorgproces, vinden alle partijen. Cliënten brengen tenslotte de premies op en mondige consumenten weten zelf wel wat goed voor hen is, toch? Maar een luis in de pels zijn ze nog lang niet. ‘Cliënten hebben inmiddels op bestuurlijk niveau meer inspraak, maar ze doen nog steeds niet mee aan het publieke debat.’

Met een 'wonderbaarlijk circus' een open dag promoten, een grootscheepse onderwijs- en beroepenbeurs organiseren in Ahoy, het aanbieden van onderwijs-op-maat. Zorgopleidingenhalen alles uit de kast om nieuwe leerlingen en studenten te trekken. Maar doen ze wel genoeg? 'Tussen 1992 en 1997 zijn er gewoon te weinig mensen opgeleid. Daar ondervindt de sector nu de gevolgen van.'

Twee dingen zijn tijdens Prinsjesdag zeer duidelijk geworden. Er is geld om de kernproblemen waar de samenleving momenteel mee kampt aan te pakken en het kabinet heeft ook een duidelijk beeld waar die problemen zitten. Van een totaal gebrek aan visie - zoals de regering in de afgelopen herhaaldelijk voor de voeten is geworpen - is dan ook geen sprake. Maar hoe het beschikbare geld precies moet worden ingezet, daarover geeft het kabinet weinig duidelijkheid. Beslissingen over een nieuw financieringsstelsel in de zorg, over nieuwe impulsen om de sociale pijler van het Grotestedenbeleid vorm te geven en over een op de dilemma's van deze tijd afgestemde werkgelegenheidsaanpak schuift het kabinet voor zich uit.

Het terugdringen van de wachttijden en het oplossen van het personeelstekort zijn, zoals te verwachten viel, de twee topprioriteiten van VWS in de Zorgnota 2001. Het grootste deel van de extra 3,7 miljard gulden voor de zorg reserveert het ministerie dan ook voor deze posten. Maar structurele oplossingen voor de problemen in ‘de rampsector van het Paarse kabinet’ zijn niet terug te vinden in het jaarlijkse rapport waarin de beleidsvoornemens op een rijtje worden gezet.

Meer ouderen, jongeren, allochtonen en vrouwen moeten het komend jaar aan het werk. Daarvoor heeft het kabinet een scala van maatregelen op het gebied van scholing, training en stimulering in petto. Werkgevers kunnen op allerlei fiscale voordelen rekenen wanneer zij werknemers uit genoemde groepen aannemen. Ten aanzien van jongeren zet het kabinet daarnaast zwaar in op preventie van schooluitval en voorkoming van criminaliteit.

De beleidsagenda in de Memorie van Toelichting van VWS laat maar één conclusie toe: VWS is hard op weg het Ministerie van Zorg te worden. Bijna de hele tekst gaat over Zorgvraagstukken. Er is nog nauwelijks aandacht voor sport, jeugd en lokaal sociaal beleid. De vertaling in het extra budget voor 2001 bevestigt het beeld. Ruim 90 procent van het extra geld gaat naar Zorg. Dat geld gaat vervolgens hoofdzakelijk naar capaciteitsuitbreiding, geneesmiddelen en in iets mindere mate naar arbeidsmarktbeleid en ict in de zorg.

De eerste generatie gastarbeiders die in de jaren zestig naar Nederland kwam, is nu grotendeels met de vut. Ze staat voor de keuze: terugkeren naar het land van herkomst of oud worden in Nederland. Beide zijn niet aanlokkelijk. Remigratie betekent een nieuw bestaan opbouwen, en dus onzekerheid. Hier ligt eenzaamheid echter op de loer. Een gesprek met Pedro Tejero Saèz, gastarbeider van het eerste uur, over de dilemma’s in de Spaanse gemeenschap.