Steeds meer ouderen blijken zichzelf en hun woning te verwaarlozen. Vaak gaat het om mensen met psychosociale en psychiatrische problemen die zich niet willen laten helpen. ‘We willen mensen langer thuis houden. Vereenzaming en verwaarlozing is de prijs die we we daarvoor betalen,’ aldus Huub Buijssen, psychogerontoloog van de ggz-instelling Altrecht in Utrecht.

Niet alleen grote en middelgrote steden, maar ook plattelandsgemeenten staan steeds vaker in de schijnwerpers van het lokaal sociaal beleid. Het verdwijnen van voorzieningen, vergrijzing, stille armoe en bedrijfssluitingen in de agrarische sector met alle problemen van dien ‘Al twintig jaar diezelfde grammofoonplaat,’ verzucht Hans Elerie van de Brede Overleggroep Kleine Dorpen in Drenthe. Een portret van het Noord-Brabantse Helenaveen.

Met een directe en persoonlijke benadering van bewoners kunnen beroepskrachten en agenten in buurten veel bereiken. Dat is één van de conclusies die Joyce Hes, verbonden aan de universiteit van Maastricht, trekt in haar onderzoek ‘Recht doen aan de buurt’. Tegelijkertijd vindt ze dat overheden en instellingen zich teveel bezig houden met toekomstvisies en abstracte plannen en dat zij de problemen rondpompen. ‘Buurtbewoners kunnen zelf precies aangeven hoe problemen op te lossen zijn.’

In de tien jaar tijd dat hij directeur was van de Landelijke Vereniging voor Thuiszorg, heeft hij nooit zijn mening onder stoelen of banken gestoken. Nu hij op het punt staat “eindelijk iets anders te gaan doen” wil Ferdinand Clevers dan best nog eens kritisch terugblikken op de tumultueuze jaren die zijn sector heeft doorgemaakt. Over het escapisme van politiek Den Haag, de grenzen van doelmatig werken en de voorwaarden voor marktwerking.

De mogelijkheden voor het internet in het lokaal sociaal beleid lijken onbegrensd. Van simulatiespelen om integrale problematieken op te lossen tot online inspraakavonden, van digitale wijkgeschiedenissen tot scholingsprogramma’s. Met het internet kan het allemaal doelmatiger, efficiënter en sneller. Maar heeft de burger daar wat aan?

Niemand in de zorgsector kan nog met goed fatsoen om de belangen van cliënten heen. Ze moeten meer invloed krijgen op het zorgproces, vinden alle partijen. Cliënten brengen tenslotte de premies op en mondige consumenten weten zelf wel wat goed voor hen is, toch? Maar een luis in de pels zijn ze nog lang niet. ‘Cliënten hebben inmiddels op bestuurlijk niveau meer inspraak, maar ze doen nog steeds niet mee aan het publieke debat.’

Met een 'wonderbaarlijk circus' een open dag promoten, een grootscheepse onderwijs- en beroepenbeurs organiseren in Ahoy, het aanbieden van onderwijs-op-maat. Zorgopleidingenhalen alles uit de kast om nieuwe leerlingen en studenten te trekken. Maar doen ze wel genoeg? 'Tussen 1992 en 1997 zijn er gewoon te weinig mensen opgeleid. Daar ondervindt de sector nu de gevolgen van.'

Twee dingen zijn tijdens Prinsjesdag zeer duidelijk geworden. Er is geld om de kernproblemen waar de samenleving momenteel mee kampt aan te pakken en het kabinet heeft ook een duidelijk beeld waar die problemen zitten. Van een totaal gebrek aan visie - zoals de regering in de afgelopen herhaaldelijk voor de voeten is geworpen - is dan ook geen sprake. Maar hoe het beschikbare geld precies moet worden ingezet, daarover geeft het kabinet weinig duidelijkheid. Beslissingen over een nieuw financieringsstelsel in de zorg, over nieuwe impulsen om de sociale pijler van het Grotestedenbeleid vorm te geven en over een op de dilemma's van deze tijd afgestemde werkgelegenheidsaanpak schuift het kabinet voor zich uit.

Het terugdringen van de wachttijden en het oplossen van het personeelstekort zijn, zoals te verwachten viel, de twee topprioriteiten van VWS in de Zorgnota 2001. Het grootste deel van de extra 3,7 miljard gulden voor de zorg reserveert het ministerie dan ook voor deze posten. Maar structurele oplossingen voor de problemen in ‘de rampsector van het Paarse kabinet’ zijn niet terug te vinden in het jaarlijkse rapport waarin de beleidsvoornemens op een rijtje worden gezet.

Meer ouderen, jongeren, allochtonen en vrouwen moeten het komend jaar aan het werk. Daarvoor heeft het kabinet een scala van maatregelen op het gebied van scholing, training en stimulering in petto. Werkgevers kunnen op allerlei fiscale voordelen rekenen wanneer zij werknemers uit genoemde groepen aannemen. Ten aanzien van jongeren zet het kabinet daarnaast zwaar in op preventie van schooluitval en voorkoming van criminaliteit.