Twee dingen zijn tijdens Prinsjesdag zeer duidelijk geworden. Er is geld om de kernproblemen waar de samenleving momenteel mee kampt aan te pakken en het kabinet heeft ook een duidelijk beeld waar die problemen zitten. Van een totaal gebrek aan visie - zoals de regering in de afgelopen herhaaldelijk voor de voeten is geworpen - is dan ook geen sprake. Maar hoe het beschikbare geld precies moet worden ingezet, daarover geeft het kabinet weinig duidelijkheid. Beslissingen over een nieuw financieringsstelsel in de zorg, over nieuwe impulsen om de sociale pijler van het Grotestedenbeleid vorm te geven en over een op de dilemma's van deze tijd afgestemde werkgelegenheidsaanpak schuift het kabinet voor zich uit.

Meer ouderen, jongeren, allochtonen en vrouwen moeten het komend jaar aan het werk. Daarvoor heeft het kabinet een scala van maatregelen op het gebied van scholing, training en stimulering in petto. Werkgevers kunnen op allerlei fiscale voordelen rekenen wanneer zij werknemers uit genoemde groepen aannemen. Ten aanzien van jongeren zet het kabinet daarnaast zwaar in op preventie van schooluitval en voorkoming van criminaliteit.

De beleidsagenda in de Memorie van Toelichting van VWS laat maar één conclusie toe: VWS is hard op weg het Ministerie van Zorg te worden. Bijna de hele tekst gaat over Zorgvraagstukken. Er is nog nauwelijks aandacht voor sport, jeugd en lokaal sociaal beleid. De vertaling in het extra budget voor 2001 bevestigt het beeld. Ruim 90 procent van het extra geld gaat naar Zorg. Dat geld gaat vervolgens hoofdzakelijk naar capaciteitsuitbreiding, geneesmiddelen en in iets mindere mate naar arbeidsmarktbeleid en ict in de zorg.

Intensieve individuele aandacht is de weg om nieuwe en langdurige werklozen aan werk te helpen. Dat oordeelt althans de jury van Werksleutel2000, de prijs die vorige maand werd uitgekeerd voor de beste variant van de sluitende aanpak. Leeuwarden - de winnaar - schakelt zelfs een homecoach en een persoonsgebonden budget in om mensen richting werk te loodsen.

Hoe krijg je als gemeente alle partijen in een probleemwijk op één lijn om gezamenlijk de buurt op een hoger plan te brengen? Bijvoorbeeld door middel van een Wijk Ontwikkelings Maatschappij, een model dat is ontwikkeld door Arcadis Heidemij Advies.

'De meeste gesubsidieerde instellingen, waaronder die voor zorg en welzijn, hebben nog steeds geen interesse in een divers personeelsbeleid.' Dat zegt Wilma Gillis-Burleson, manager van het programma Veelkleurige Stad van de gemeente Rotterdam. Burleson, die tevens directeur is van een opleidingsbureau voor diversiteitstrainingen, arbeidsmarktprojecten, werving en selectie, vindt dat instellingen teveel voorbijgaan aan de meerwaarde van deze werknemers. En dat zou ze nog weleens kunnen opbreken.

Makkelijk te bemiddelen werklozen zijn door de florerende arbeidsmarkt uit de kaartenbakken van sociale diensten verdwenen. De langdurig werklozen die overblijven hebben intensieve begeleiding nodig. De rol van arbeidsbureaus daarbij is niet langer vanzelfsprekend; de gedwongen winkelnering is onlangs vervallen. Nu de moeilijkste categorieën werklozen aan bod komen, liggen er kansen voor het welzijnswerk. Divosa-directeur Paul Lemmen pleit voor meer samenwerking tussen sociale diensten en welzijnsorganisaties. Het welzijnswerk als gewilde bruid in de sociale zekerheid?

Om te weten hoe een wijk er voor staat, hanteren veel gemeenten zogeheten 'achterstandsscores'. Op basis van die scores worden besluiten genomen over de benodigde interventies en de inzet van welzijnsgelden. Met meten denkt men ook te weten. Want cijfers zijn concreet en bieden houvast. De achterstandsscores laten echter maar een deel van de werkelijkheid zien van een buurt. Het andere deel, het verhaal van de bewoners zelf, moet het vaak afleggen tegen de macht van de statistieken.

De techniek biedt ongekende mogelijkheden in de ouderenzorg, stelt Annelies van Bronswijk van het Instituut voor Gerontechnologie van de TU Eindhoven. Door low en high tech hoogstandjes kunnen ouderen langer thuis blijven wonen, waardoor de wachtlijsten voor de verzorgingshuizen de helft korter kunnen. En ook bij sociaal isolement biedt de techniek uitkomst. De ouderensector is sceptisch: 'Vereenzaming voorkom je niet met een foefje.'

In de welzijnsnota van 1994 werd het doelgroepdenken overboord gegooid. Specifiek beleid voor ouderen, allochtonen, vrouwen of jongeren moest plaats maken voor sociaal beleid vanuit algemene thema's als werk, onderwijs, opvoeding of participatie. Nog geen vijf jaar later gaat de slinger weer de andere kant uit. Staatssecretaris Vliegenthart pleit in de nieuwe welzijnsnota voor categoriaal beleid voor groepen die nu onvoldoende bereikt worden. Het veld is verdeeld. 'Ach ja, de praktijk blijkt weer eens sterker dan de theorie.'